(not) to stand out

- stać na palcach to stand on tiptoe

- stać na rękach to stand on one’s hands

- stać na głowie to stand on one’s head

- stać okrakiem nad czymś to straddle sth

- stać na baczność to stand at attention

- robić coś stojąc to do sth standing up

- ledwie stał na nogach ze zmęczenia he was so tired that he could hardly stand

- nie może stać o własnych siłach he’s too weak to stand up on his own

- stać w miejscu [osoba] to stand still

- stoimy w miejscu a. projekt stoi w miejscu we’re not making headway a. any progress

- stój spokojnie! stand still!

- nie stój tak, zrób coś don’t just stand there, do something!

- stać w korku to be stuck in a traffic jam

- pociąg stoi na stacji the train is standing at the station

- winda stoi między piętrami the lift is stuck between floors

- statek stoi na kotwicy the ship is lying at anchor

- stój! a. stać! (komenda wojskowa) halt!; (do uciekającego przestępcy) freeze!

- stójcie, nie tak szybko (idźcie wolniej) slow down!; (zastanówcie się jeszcze) hold on, not so fast!

- powietrze stoi the air is still

- stać w szeregu to stand in a row

- przy oknie stał jakiś mężczyzna some man or other was standing at the window

- nie stójcie na deszczu don’t stand in the rain

- szafa stojąca w kącie pokoju a wardrobe standing in the corner of the room

- na półce stały książki there were some books on the shelf

- sok stoi w dzbanku the juice is in the jug

- dom stoi na wzgórzu the house stands on a hill

- stać na solidnych fundamentach [budynek, związek, firma] to have solid foundations

- stojące rzędami samochody cars standing in rows

- gdzie stoisz? (samochodem) where have you parked?

- stać przed/za czymś [przymiotnik, przecinek] to precede/follow sth, to go before/go after sth

- na ulicy stoi woda the streets are flooded with water

- stać wysoko na niebie [księżyc, słońce] to be high in the sky

- stać komuś w pamięci przen. to stand out in sb’s memory

- w oczach stoi mi jej postać przen. I can see her in my mind’s eye

- stać przy kuchni to stand over a stove

- stać u steru (na statku) to stand behind the wheel; przen. to be at the helm

- stać na czele partii to be the leader of a party

- stać na bramce to be in goal

- stać przy maszynie to operate a machine

- stać za ladą to stand behind the counter

- stać po mięso/chleb pot. to queue GB a. line up US for meat/bread

- stać u progu kariery to be on the threshold of a career

- stać wysoko w hierarchii to be high up in the pecking order

- stać wysoko w sondażach to be riding high in the polls

- stać na równi z kimś to be on an equal footing with sb

- stać wyżej od kogoś na szczeblach władzy to be above sb in the ranks of power

- stać ponad prawem to be above the law

- stać za czymś przen. (być sprawcą) to be behind sth

- kto za tym wszystkim stoi? who’s behind all this?

- stać przy kimś przen. (wspierać) to stand by sb

- stać nad kimś przen. (pilnować) to stand over sb

- stać nad kimś, jak kat nad dobrą duszą to stand over sb like a prison guard

- stać po czyjejś stronie (popierać) to be on sb’s side

- stać z boku to stand to one side

- stać komuś na drodze przen. to stand in sb’s way przen.

- stać ponad podziałami to be above petty divisions

- stać w ogniu [budynek, miasto] to be in flames

- stać otworem [brama, drzwi] to stand open

- dom stoi pusty the house stands empty

- dobrze stać finansowo [osoba, przedsiębiorstwo] to be doing well

- dobrze/kiepsko stoję z matematyki pot. my maths marks are good/poor

- jak stoimy z czasem? pot. how are we (doing) for time?

- stać na wysokim/niskim poziomie [mecz, zawody] to be of high quality

- stać wysoko/nisko [kultura, przemysł] to be well/poorly developed

- nasze akcje nisko/wysoko stoją our shares are doing well/badly

- jak stoją dolary? pot. what’s the exchange rate for the dollar?

- jak sprawy stoją? what’s the situation?

- stać na stanowisku, że… to be of the opinion that…

- stać przed problemem/wyzwaniem/dylematem to be faced with a problem/challenge/dilemma

- stać wobec groźby czegoś to face the threat of sth

- stać w obliczu konieczności zrobienia czegoś to be confronted with the necessity of doing sth

- stać w sprzeczności z czymś to be at odds with sth

- stać w sprzeczności ze zdrowym rozsądkiem to go against common sense

- nic nie stoi na przeszkodzie, żebyśmy… there’s no reason why we/you shouldn’t…

- chcę wiedzieć, na czym stoję pot. I want to know where I stand

- róże mogą stać i miesiąc roses can last a month cut

- stojące uszy psa a dog’s pricked-up ears

- stojąca lampa a standard lamp

- wieszak stojący a coat stand

- stoi mu posp. (ma erekcję) he has a hard-on wulg.

- mój zegarek stoi my watch has stopped

- produkcja stoi the production is on hold

- cały kraj stoi the entire country is on strike

- tam stoi napisane, że… it says there that…

- w dokumencie stoi, że… it says in the document that…

- nasza gospodarka stoi na węglu our economy is based on coal mining

- Polska rolnictwem stoi the Polish economy is based on agriculture

- ja nie stoję o pieniądze I’m not after money

- stać gdzieś obozem [armia, wódz] to encamp somewhere

- we wsi stało wojsko soldiers were stationed in the village

- nie stało mu talentu he didn’t have enough talent

■ umowa stoi! it’s a deal

- wybiegł, jak stał he stormed out without stopping to think

* * *

* * *

1. (= znosić coś) bear, withstand; nie wytrzymywać krytyki (np. o teorii) not hold water; nie wytrzymywać porównania not stand l. bear comparison (z kimś/czymś with sb/sth); nie wytrzymywać próby czasu not stand the test of time; nie można z tobą wytrzymać! you're the limit!, you're unbearable!; nie wytrzymam! (reakcja na coś irytującego, zwł. głupotę) give me strength!

2. (= przetrzymać) hold out, endure; musisz to wytrzymać! you have to endure it!, you have to hold out!; nie mogę już tego wytrzymać l. dłużej już nie wytrzymam I can't stand it any longer l. more.

3. (o przedmiocie – nie ulec zniszczeniu) hold; mam nadzieję, że ta lina wytrzyma I hope this rope will hold.

4. (= pozwolić czekać) keep waiting; wytrzymać kogoś pod drzwiami keep sb waiting at the door.

* * *

pl. ocz- Nom. -y Gen. -u Ins. - ami l. - yma

1. ( narząd wzroku) eye, optic (arch.); piwne/brązowe/niebieskie oczy hazel/brown/blue eyes; podbite oko black eye, shiner, mouse; bystre oko sharp l. keen eye; mieć bystre oko be sharp l. keen eyed l. eyesighted; zaczerwienione oko reddish eye; kocie oczy ( na drodze) cat's eyes; kocie oko min. cat's eye; tygrysie oko min. tiger's eye; dno oka anat. eyegrounds, fundus of the eye; oko cyklonu meteor. bull's eye, the eye of the storm; sokole oko eagle eye; maślane oczy filmy eyes; wprawne oko practiced eye; w mgnieniu oka in a blink of an eye, in a twinkling, in a flash l. crack; na pierwszy rzut oka at first glance; coś widać na pierwszy rzut oka sth can be seen at first glance; bez zmrużenia oka without batting an eye; na moich oczach before l. under my eyes, in front of my very eyes; słabnąć l. niknąć w oczach ( o człowieku) be fading away, be wasting away; ale masz oko! good eye!; cieszący oko easy on the eye; cieszyć oko please the eye; klapki na oczach blinders, tunnel vision; klapki na oczy ( konia) blinders; Br. blinkers; w moich oczach to jest nic niewarte it's not worth a penny in my eyes l. to my mind; z zamkniętymi oczami with one's eyes closed; pożerać kogoś oczami devour sb with one's eyes; patrzeć na coś krzywym okiem frown upon sth, look askance at sth; być komuś solą w oku be a thorn in sb's side l. flesh, be the stone in sb's shoe; (szkolić się) pod okiem instruktora (train) under the supervision of the instructor; ciemno, choć oko wykol the night is inky black; rzucać się w oczy stick out a mile, stick out like a sore thumb; spędza mi to sen z oczu I can't get it out of my mind; czytam w twoich oczach, że... I can see l. read it in your eyes that...; dobrze ci z oczu patrzy you have a kind look in your eyes; iść, gdzie oczy poniosą go and never look back, walk and don't look back; jak okiem sięgnąć as far as the eye can see; mieć oczy wokół głowy have eyes at the back of one's head; zrobiło mi się ciemno przed oczami I was seeing spots before my eyes; mam to na oku I'm keeping a (sharp) eye on it; mieć coś na oku (np. o pracy) set sights on sth; mam babcię ciągle przed oczyma I can still see grandma before my eyes; miej oczy i uszy otwarte! keep your eyes and ears open!; powiedzieć l. wygarnąć komuś prawdę w oczy tell sb the truth to his/her face, speak the truth to sb's face; wspominać kogoś/coś z łezką w oku think softly l. affectionately l. nostalgically about sb/sth, think about sb/sth with affection; mydlić komuś oczy pull the wool over sb's eyes, throw dust in sb's eyes; nawet nie mrugnął okiem he didn't flicker an eyelid; nie mogłem od niej oderwać oczu I couldn't take my eyes off her; nie mogę spojrzeć jej w oczy I can't look her in the eye/face; mieć oko na coś keep one's eyes open l. peeled l. skinned for sth; nie spuszczaj z oka dzieci keep your eye on the children, keep a close eye l. watch on the children; podbić komuś oko give sb a black eye l. a shiner; własnym oczom nie wierzę! I can't believe my eyes!; nie zmrużyłem oka I didn't sleep a wink; otworzyć szeroko oczy open one's eyes wide; widzieć kątem oka see sth out of the corner of one's eye; strzec kogoś/czegoś jak oka w głowie keep a close eye on sb/sth; rzut oka na coś glimpse at sth; kiedy ty wreszcie przejrzysz na oczy? when will you finally take the blinds off?; przewracać oczami turn up l. roll one's eyes; robić do kogoś perskie oko give sb the eye, give sb a glad eye, make eyes at sb; kłamać w żywe oczy lie through one's teeth, lie in one's throat; na piękne oczy on trust; w cztery oczy in private; rozmawiać z kimś w cztery oczy talk heart to heart to sb, talk eye to eye; rzuć na to okiem have l. take a look l. glance at it, please; cast an eye over it, please; gołym okiem with the naked eye; stanąć z kimś oko w oko stand face to face with sb, confront sb eyeball to eyeball; stracić kogoś z oczu lose sight of sb; spuścić oczy lower one's eyes, cast one's eyes down; spojrzeć prawdzie w oczy face the truth; wake up and smell the coffee; see things for what they really are; świecić oczami za kogoś blush for sb, take the rap; widzieć coś gołym okiem see sth with the naked eye; widzieć coś na własne oczy see sth with one's own eyes; widzieć coś oczami duszy see sth in one's mind's eyes; wpaść komuś w oko catch sb's fancy l. eye, take l. tickle l. catch sb's fancy; zamknąć oczy close one's eyes, breathe one's last; przymykać na coś oczy turn a blind eye to sth; zejdź mi z oczu! get out of my sight!; oczy mi się kleją I have heavy eyes l. eyelids; pi razy oko sth in the neighborhood of, more or less; pasuje to jak pięść do oka it's like a square peg in a round hole; oczy wychodzą mu na wierzch ( ze zdziwienia) his eyes popped out; oko ci zbieleje it'll leave you open-mouthed; kruk krukowi oka nie wykole crows don't pick crows' eyes; dog does not eat dog; oko za oko, ząb za ząb an eye for an eye and a tooth for a tooth; pańskie oko konia tuczy the eye of the master does more work than both his hands; prawda w oczy kole the greater the truth, the greater the libel; strach ma wielkie oczy fear has big eyes; czego oko nie widzi, tego sercu nie żal what the eye doesn't see, the heart doesn't grieve over; what the eye sees not, the heart craves not.

2. pl. oka Gen. ok (= coś jak oko) eye; ( w rosole) eye; pawie oko peacock's eye, ocellus, eyespot.

3. ( w sieci rybackiej) mesh.

4. żegl. ( wachta) watch, lookout.

5. żegl. ( pętla na linie) eye-splice, loop.

- nie jest taki stary he’s not so old

- nie znam jej I don’t know her

- ona tego nie zrobiła she didn’t do it

- nie będę tego dłużej tolerował I won’t stand for it a. put up with it any longer

- tu nie wolno palić you’re not allowed to smoke here

- nie wchodź tam don’t go in there

- nie wątpię I don’t doubt it

- nie sądzę, żebyś ją znał I don’t think you know her

- nie cieszysz się? aren’t you pleased?

- dlaczego nie powiedziałeś mi o tym wcześniej? why didn’t you tell me about it before?

- czy myśmy się już gdzieś nie spotkali? haven’t we met before somewhere?

- „czy twoja siostra przyjdzie?” – „obawiam się, że nie” ‘is your sister coming?’ – ‘I’m afraid not’

- nigdy nie byłem w Londynie I’ve never been to London

- wyszedł nie płacąc/pożegnawszy się z nikim he left without paying/saying goodbye to anyone

- to nie żart it’s no joke, it’s not a joke

- to nie przypadek, że… it’s no accident that…

- to nie są osy, tylko a. ale a. a pszczoły they’re not wasps, but bees

- nie do pomyślenia unthinkable

- nie do wytrzymania unbearable

- to nie do wiary it’s unbelievable a. beyond belief

- była szczupła, nie chuda she was slim, not thin

- nie mniej niż 50 osób no fewer than 50 people

- jeszcze nie not yet

- już nie no longer, not any longer

- nie teraz/tutaj not now/here

- nie całkiem a. zupełnie not quite a. entirely

- nie zawsze not always

- nie wiadomo kiedy/jak no one knows when/how

- nie codziennie mam taką szansę it’s not every day that I get such a chance

- nie wcześniej/później niż we wtorek on Tuesday at the earliest/latest, no earlier/later than Tuesday

- znasz ją nie gorzej ode mnie you know her just as well as I do

- „jak się czujesz?” – „nie najlepiej/najgorzej” ‘how are you (feeling)?’ – ‘not too good/bad’

- egzamin poszedł mu nie najlepiej he didn’t do too well in the exam

- mieszkanie mieli nie najwygodniejsze the flat they had wasn’t too comfortable

- nie sprzedałby mi pan jednego biletu? couldn’t you sell me one ticket?

- co to się nie nachodziłam po sklepach! the time I spent traipsing round the shops! pot.

- gdzie to nie jeździł, żeby ją odnaleźć! the places he went to looking for her!

- któż o nim nie słyszał? everyone’s heard of him!

- „pożycz mi 100 złotych” – „nie” ‘lend me 100 zlotys’ – ‘no (I won’t’)

- „dzisiaj wtorek?” – „nie, środa” ‘is it Tuesday today?’ – ‘no, Wednesday’

- „nie byłeś głodny?’ – „nie” ‘weren’t you hungry?’ – ‘no (I wasn’t)’

- „nie znalazłeś tej książki?” – „nie, znalazłem ją przed chwilą” ‘haven’t you found that book?’ – ‘(oh) yes, I found it a minute ago’

- nie, dziękuję no, thank you a. thanks

- o nie! oh no!

- no nie! prędzej bym się diabła spodziewał oh no! (you’re/he’s/she’s) the last person I expected to see

- fajny samochód, co a. no nie? some car, eh?

- nie! zostaw ją w spokoju! don’t! leave her alone!

- jechać nie jechać, sam nie wiem should I stay or should I go? – I can’t make up my mind

- pada nie pada, chyba mży is it raining or not? – I guess it’s just drizzling

- brzydka nie brzydka, ale tańczyć chyba umie ugly or not, she can dance all right pot.

- diabeł nie dziewczyna she’s the devil incarnate

- cacko nie zegarek (it’s) a real beauty of a watch

■ nie i nie absolutely not; no way pot.

- prosiłem ją wielokrotnie, a ona nie i nie I asked her many times, but I just got ‘no’ for an answer

- nie to… pot. (it’s) not that…

- nie to, żeby był chory psychicznie, but… it’s not that he’s/he was mentally ill, but…

- nie, bo nie a. nie i już pot. ‘no’ means ‘no’; no, and that’s final

- co to, to nie pot. absolutely not; no way pot.

- dlaczego a. czemu nie? why not?

* * *

* * *

1. ( z czasownikami) not; nie martw się! don't worry!; nie poszlibyśmy do kina? why don't we go to the movies?, wouldn't you like to go to the movies?; nie uda ci się! you won't make it!; nie ma co dłużej czekać there's no point in waiting any longer, it's no good l. use waiting any longer; być albo nie być to be or not to be; nie ma go tutaj he is not here; nie ma jej she is not in.

2. ( z rzeczownikami) not, no; nie koniec na tym but that's not all; nie do śmiechu nam we don't feel like laughing; diabeł nie człowiek (he's) a devil of a man; nie w porę at an inopportune moment; nie w porządku (= niesprawiedliwie) unfair, not right; (= zepsuty) out of order; nie na rękę (komuś) not convenient (for sb); nie do wiary past belief; nie do wytrzymania past endurance; nie do złamania unbreakable; nie do pojęcia incomprehensible.

3. (z przymiotnikami, przysłówkami) not; nie teraz not now; jeszcze nie not yet; nie dość not enough; nie całkiem not quite; nie warto it's not worth it; nie wiadomo nobody knows; wyszedł, nie płacąc he left without paying.

4. ( zaprzeczenie) no; Idziesz? – Nie. Are you coming? – No, I'm not; nie i nie no way; co to, to nie it is out of the question, no way; nie, bo nie no and that's it; czemu nie why not.

5. pot. ( prośba o potwierdzenie) not; znasz go, nie? you know him, don't you?

* * *

Gen. -a Gen.pl. -i l. -ów

1. ( ciemny ślad oświetlonej rzeczy) shadow; dawać l. rzucać cień cast l. throw a shadow; chińskie cienie l. teatr cieni teatr shadow play l. show l. theater; bać się własnego cienia be afraid of one's own shadow; być czyimś cieniem be sb's shadow, be sb's inseparable companion; chodzić za kimś jak cień tag along behind sb; rzucać cień na kogoś question sb's integrity; pozostał z niego tylko cień he's a ghost of his former self; gabinet cieni polit. shadow cabinet.

2. przen. (= odrobina) shadow, hint, grain; cień prawdy grain of truth; cień wątpliwości shadow of a doubt; cień nadziei faint hope.

3. ( miejsce zacienione) shade, shadow; schować się w cień find shelter in the shade; być l. trzymać się l. pozostawać w cieniu stay in the background, not stand out; usuwać kogoś/coś w cień overshadow sb/sth, cast l. put sb/sth in the shade; być l. pozostawać w cieniu kogoś be overshadowed by sb; przekroczyć smugę cienia cross the shadow line.

4. przen. (= ciemność) shades, darkness.

5. sztuka (= półcień) shadow, shade; cienie pod oczami dark rings under the eyes; blaski i cienie advantages and disadvantages.

6. ( kosmetyk) cień do powiek eye shadow.

7. (= kształt, sylwetka) silhouette.

8. (= zjawa, duch) shade, shadow, ghost; cienie przodków shades ( of ancestors), manes; kraina cieni mit. ( świat zamieszkały przez zmarłych) the shades, Hades; ( pośmiertna kraina błogosławionych) Elysium, Elysian fields; cienie elizejskie mit. Elysian shades; wyglądać jak cień l. być cieniem samego siebie be a ghost of one's former self.

- mają dom na wsi they have a. own a house in the country

- miał po ojcu warsztat samochodowy he had a. owned a garage left to him by his father

- nasze muzeum ma dużą kolekcję impresjonistów our museum has (got) a large collection of Impressionist paintings

- mam dla ciebie prezent/tę książkę o kotach I’ve got a present/that book about cats for you

- miał wszystkiego dwie pary butów he only had two pairs of shoes

- ubrała się w to, co miała she put on what she had

- nie mam psa I don’t have a. I haven’t got a dog

- nie mamy ani telewizora, ani pralki we have neither a TV nor a washing machine

- wydawnictwo nie ma funduszy na zatrudnienie specjalisty the publishers can’t afford to employ a specialist

- nie mam nic do jedzenia I’ve got nothing to eat, I don’t have anything to eat

- czy oni mają namiot? have they got a tent?, do they have a tent?

- masz scyzoryk? have you got a penknife?

- czy ma pan bagaż? have you got any luggage?

- czy macie gaz? have you got gas?

- mieć coś przy sobie to have sth on one

- masz przy sobie jakieś drobne? have you got any change on you?

- gdzie masz klucze/moją książkę? what have you done with the keys/my book?

- gdzie masz rower? where’s your bike? pot.

- mieć na coś to have money for sth

- miałem tylko na jedno piwo I only had for one beer

- (on) ma na przyjemności, a nie ma na lekarza he has money to spend on pleasures, but he can’t afford a doctor

- nie miał na nowe buty, a co dopiero na samochód he couldn’t afford a pair of new shoes, let alone a car

- mieć za co coś zrobić to have enough money to do sth, to be able to afford to do sth

- nie mieli za co wyjechać na wakacje they didn’t have enough to go on holiday, they couldn’t afford to go on holiday

- nie mają z czego żyć they don’t have enough to live on

- jak masz na imię? what’s your name?

- mam na imię Maria my name’s Maria

- (on) ma na nazwisko Nowak his (sur)name is Nowak

- mieć coś na sobie to have sth on, to be wearing sth

- miał (na sobie) granatowy garnitur he had a blue suit on, he was wearing a blue suit

- na głowie miała kapelusz, na szyi biały szalik she had a hat on her head and a white scarf round her neck

- nie mieć nic na sobie (być gołym) to have nothing on

- mieć kogoś u siebie (gościć) to have sb staying with one

- od tygodnia mamy u siebie teściów we’ve had my in-laws (staying) with us for the past week

- jeśli Legia wygra, mam u ciebie piwo! you owe me a beer if Legia win(s)

- masz!/macie! (weź/weźcie) here!

- macie kanapki, jedzcie! here’s the sandwiches, eat up! pot.

- masz, włóż to na siebie! here, put this on!

- (a) masz! (zadając razy) take that!

- (a) masz za to, że kłamiesz, a masz, a masz! (and) take that for lying! and that! and that! pot.

- masz za swoje! (dobrze ci tak) serves you right!

- ma za swoje, że jest taki naiwny it serves him right for being so naive

- mamy teraz za swoje dobre serce! that’s the thanks we get for being nice a. for all our kindness!

- masz ci (los) a. masz tobie! blast (it)! pot., damn (it)! pot.

- masz ci los, zapomniałam parasola! blast, I’ve forgotten my umbrella!

- masz go/ją/ich! (wyrażające zaskoczenie) just look at him/her/them!

- masz go, jaki mądrala! look at him, Mr Clever Dick! GB pot.

- mieć dwadzieścia lat to be twenty (years old)

- ile ona ma lat? how old is she?

- mieć dwa metry wzrostu/wysokości to be two metres tall/high

- mieć sześć metrów głębokości/szerokości/długości to be six metres deep/wide/long

- pokój ma sześć metrów na pięć the room is six by five metres

- dom będzie miał siedem pięter the house will be seven storeys high a. will have seven storeys

- kilometr ma tysiąc metrów one kilometre is a thousand metres

- pokój ma dwa okna the room has two windows

- miał niebieskie oczy/siwe włosy he had blue eyes/grey hair

- miała dziurawe buty she had holes in her shoes

- kubek ma wyszczerbiony brzeg the mug’s rim is chipped

- miała męża Włocha/inżyniera her husband was Italian/an engineer

- mieć talent/cierpliwość/odwagę to have talent/patience/courage

- nie mieć talentu/cierpliwości/odwagi to lack talent/patience/courage

- mieć takt/rozsądek to be tactful/sensible

- mieć (swoje) wady i zalety to have one’s good and bad points

- zasłony mają kolor wiśni the curtains are cherry red in colour

- działka ma kształt prostokąta a. prostokątny the allotment is rectangular (in shape)

- jej perfumy miały słodkawy zapach/zapach konwalii her scent was sweet smelling/smelled of lily of the valley

- urodę miała po matce, a talent po ojcu her looks came from her mother and her talent from her father

- za całe umeblowanie pokój miał zdezelowany stół the only piece of furniture in the room was a rickety table

- mieć w sobie coś (być interesującym) to have a certain something

- on ma w sobie coś z dziecka/roztargnionego profesora there is something of the child/the absent-minded professor in a. about him

- nie mieć nic do czegoś to have nothing to do with sth

- jej wyjazd nie ma nic do naszych planów her going away has nothing to do with our plans

- marzenia mają to do siebie, że rzadko się spełniają the thing about dreams is that they rarely come true

- miała to do siebie, że zawsze się spóźniała the thing about her was that she was always late

- mieć gorączkę a. temperaturę to have a. be running a temperature

- mieć 39° gorączki to have a temperature of 39 degrees

- mieć złamaną nogę to have a broken leg

- mieć częste bóle głowy to have frequent headaches

- mieć pragnienie to be thirsty

- mieć dobry apetyt to have a good a. hearty appetite

- mieć wadę a. defekt to have a defect

- mieć gumę pot. (w samochodzie) to have a flat pot.

- mam nadzieję, że… I hope that…

- mieć ochotę coś zrobić to feel like doing sth

- miała ochotę płakać she felt like crying

- mieć przekonanie/pewność, że… to be convinced/sure a. certain that…

- mieć kogoś/czegoś dość a. dosyć to have had enough of sb/sth, to be fed up with sb/sth

- mam tego powyżej uszu a. po dziurki w nosie! pot. I’ve had it up to here! pot.

- mieć coś wypisane w oczach a. na czole a. na twarzy to have sth written all over one’s face

- miała winę wypisaną na twarzy she had guilt written all over her face

- to dziecko nie ma matki/ojca this boy/girl has no mother/father

- ona nie ma rodzeństwa she has no brothers or sisters

- ona będzie miała dziecko she’s going to have a. she’s expecting a baby

- miała z nim dwóch synów she had two sons by him

- miał za żonę piekielnicę his wife was a real she-devil a. spitfire

- nie miał do kogo zwrócić się o pomoc he had no-one to turn to for help

- mieć kogoś przy sobie a. obok siebie a. przy boku to have sb at one’s side

- mieć kogoś/coś na uwadze a. na względzie to have sb/sth in mind, to take sb/sth into consideration

- mieć z kimś porachunki to have a bone to pick with sb

- mieć kogoś/coś przeciwko sobie to have sb/sth against one

- miał przeciwko sobie opinię publiczną public opinion was against him

- mieć przyjemność/zaszczyt coś zrobić książk. to have the pleasure/honour to do a. of doing sth

- miałem zaszczyt poznać pańskich rodziców I had the honour of meeting your parents

- mam przyjemność przedstawić państwu naszego gościa I have the pleasure of introducing our guest

- z kim mam przyjemność? książk. to whom do I have the honour of speaking? książk., także iron.

- mieć coś/nie mieć nic przeciwko komuś/czemuś to have something/nothing against sb/sth

- mieć coś do kogoś pot. to have something against sb

- do ciebie nic nie mam I’ve got nothing against you

- mieć coś na kogoś to have the goods a. the dope on sb pot.

- niczego na mnie nie mają they’ve got nothing on me pot.

- mam z nią do pomówienia a. pogadania I need to have a (serious) talk with her

- mieć kogoś nad sobą to have sb above one

- kierownik ma nad sobą dyrektora, a dyrektor – zarząd the manager answers to the director and the director answers to the board

- mieć kogoś pod sobą to be in charge of sb

- (ona) ma pod sobą dwudziestu pracowników she’s in charge of a staff of twenty

- kapral miał pod sobą dziesięciu żołnierzy the corporal had ten men under his command a. under him

- mieć kogoś za sobą (być popieranym) to have sb behind one, to have sb’s backing

- mieli za sobą większość the majority was a. were behind them, they had the majority behind them

- mieć kogoś za głupca to take sb for a fool

- ich zachowanie mam za nieco naiwne I consider their behaviour rather naive

- za kogo pan mnie ma! who do you take me for!, who do you think I am!

- mieć w kimś rywala/sojusznika to have a rival/an ally in sb

- mieć kogoś pot. (być związanym z kimś) to have somebody, to be involved with somebody

- chwalił się, że miał je wszystkie pot. (odbył stosunek) he boasted of having had them all pot.

- płacą tak dużo, że mogą mieć każdego they pay so much they can take on a. hire anyone they like

- mam dobrą komunikację do pracy I’ve got good connections to work

- centrum miasta ma dobrą komunikację z przedmieściami there are good connections from the city centre to the suburbs

- mieć słuszność a. rację to be right

- mieć ciepło/przytulnie to be warm/cosy

- owinęła dziecko szalem, żeby miało ciepło she put a scarf round the baby to keep him/her warm

- mam daleko/blisko do szkoły I have a long way/I don’t have far to go to school

- ty to masz dobrze, nie musisz wstawać o siódmej it’s alright for you, you don’t have to get up at seven (a.m.)

- mieliśmy tu wczoraj burzę/śnieżycę we had a storm/snowstorm here yesterday

- mamy dziś słoneczną pogodę it’s sunny today

- mam dziś kiepski dzień I’m having one of those days (today)

- kłopotów z nim miałam co niemiara I’ve had no end of trouble with him

- co ja z tobą mam? what am I to do with you?

- jest całkiem młoda, chciałaby jeszcze mieć coś z życia she’s still very young, she’d like to get something out of life pot.

- (on) haruje od świtu do nocy i co z tego ma? he slaves away from morning to night, and what does he have to show for it?

- miał przed sobą kilka godzin marszu he had several hours of walking ahead of a. in front of him

- miała przed sobą trudną rozmowę z szefem she had a difficult conversation with the boss ahead of her

- mieć przed sobą przyszłość to have a (bright) future ahead of a. before one

- miał przed sobą karierę he had a brilliant career ahead of a. in front of him

- mieć coś za a. poza sobą to have sth behind one

- ma za sobą trzyletnie doświadczenie he has three years’ experience behind him

- mam już to wszystko za sobą all that is behind me now

- mam co robić, nie nudzę się I’ve got things to do, I don’t sit around

- nie mieć gdzie mieszkać/spać to have nowhere to live/sleep

- nie mam gdzie przenocować I have nowhere to spend the night

- nie mieć kiedy spać/jeść/odpocząć to not have time to sleep/eat/relax

- nie mają kiedy w ścianach wiercić, tylko w niedzielę! of course, they have to drill holes in the wall on a Sunday!

- mieć czas to have time (coś zrobić to do sth)

- nie miałem czasu zająć się twoją sprawą I didn’t have time to deal with your problem

- na napisanie wypracowania macie godzinę you have an hour to write the essay

- nie miałeś mi tu kogo przyprowadzić!? why did you have to bring him/her/them here (of all people)?!

- mieć coś/nie mieć nic do powiedzenia (dużo/mało wiedzieć) to have something/nothing to say (na temat kogoś/czegoś about sb/sth)

- mieć coś/nie mieć nic do powiedzenia a. gadania pot. (o decydującym głosie) to have a say/no say

- ona nie ma w tej sprawie nic do powiedzenia a. gadania she has no say in the matter

- nie mamy już sobie nic więcej do powiedzenia we’ve got nothing more to say to each other

- mieć zły/dobry czas Sport to have a poor/good a. fast time

- mieć pierwsze/dziesiąte miejsce Sport to come first/tenth, to be in first/tenth place

- mam z nią wielką wygodę, sprząta, robi mi zakupy she’s a great help to me: she cleans and does my shopping

- nie masz co narzekać you’ve got nothing to complain about

- nie masz co się denerwować there’s no reason (for you) to get upset

- nie masz czego a. co żałować, film był kiepski you didn’t miss much: the film was hopeless

- w domu nie masz co się pokazywać you’d better not show your face at home pot.

- (on) ma teraz naradę ze swym zastępcą he’s in conference at the moment with his deputy

- mieć sprawę a. proces to be on trial (o coś/o zrobienie czegoś for sth/for doing sth)

- ma sprawę a. proces o zabójstwo/spowodowanie wypadku samochodowego he’s on trial for murder/causing a car accident

- mieć studia a. wyższe wykształcenie to have completed higher education

- mój ojciec miał tylko cztery klasy my father only did four years at school

- miał już zawód i mógł rozpocząć samodzielne życie he’d completed his training and could now start his own life

- miał dwa fakultety he had graduated in two subjects

- mamy drugi tydzień zimy it’s the second week of winter

- którego dziś mamy? what’s the date today?

- mamy dziś pierwszy stycznia/poniedziałek it’s January the 1st/Monday today

- którą masz godzinę? what time do you make it? pot.; what’s the time by your watch?

- mieć kogoś/coś po prawej/lewej stronie to have sb/sth on one’s right/left

- miał przed/za sobą dwóch strażników he had a. there were two guards in front of him/behind him

- masz to zrobić natychmiast! you’re to do it right now!

- co mam zrobić/jej powiedzieć? what am I (supposed) to do/tell her?

- po co się mam wysilać? why should I bother?, why should I make the effort?

- masz tego nikomu nie powtarzać! (and) don’t go repeating a. telling it to anyone!

- i ja mam w to uwierzyć? and you/they want me to a. I’m supposed to believe that?

- mieć coś do zrobienia to have sth to do

- ma obowiązek do spełnienia s/he has a duty to perform

- mam sprawę do załatwienia I’ve got something to sort out

- mamy zaległości do odrobienia we’ve got a backlog of work to catch up on

- miano zburzyć ich dom their house was to be demolished

- samolot miał wylądować w Warszawie, ale… the plane was supposed to land a. have landed in Warsaw, but…

- podobno jutro ma być ładna pogoda it’s supposed to be good a. nice weather tomorrow

- w pozostałej części kraju ma nadal padać in the rest of the country continuing rain is expected

- miała umrzeć w nędzy w wieku czterdziestu lat she was to die in poverty at the age of forty

- przyszłość miała pokazać, że się myli subsequent events were to prove him/her wrong

- jak się miało okazać as things a. it turned out; as it transpired książk.

- i co ja mam z tobą zrobić? what am I (supposed) to do with you?

- jeśli mielibyśmy się nie zobaczyć przed twoim wyjazdem, baw się dobrze in case we don’t see each other before you leave, have a good time

- niech się stanie, co się ma stać let things happen as they will

- właśnie miałem wyjść, kiedy zadzwonił telefon I was just about to leave a. just on the point of leaving when the phone rang

- właśnie miałam powiedzieć to samo I was just about to a. just going to say the same thing

- czy mam przez to rozumieć, że… am I to understand (by that) that…

- mieć coś do sprzedania/zaproponowania to have sth to sell/propose

- choćby a. żeby nie wiem co się miało stać, (to)… no matter what happens a. might happen…

- choćbym a. żebym miał pęknąć a. trupem paść pot. even if it kills me pot.

- mam już napisaną pracę I’ve already written the essay

- miał ukończone wyższe studia he had been to university/college

- czy macie załatwione bilety? have you booked/got the tickets?

- pieniądze mam dobrze schowane I’ve put the money in a safe place

- mam obiecaną podwyżkę I’ve been promised a rise

- miał przykazane trzymać język za zębami he was a. he’d been told to keep his mouth shut pot.

- ona miałaby mi się podobać? you think I find her attractive?

- miałbyś sumienie to zrobić? could you do (something like) that (with a clear conscience)?

- to ma być hotel czterogwiazdkowy? (z dezaprobatą) and you/they call this a. this is supposed to be a four-star hotel?!

- ten grubas to miałbym być ja!? (z niedowierzaniem) is this/that fatso really me? pot.

- pokazał nam skórę tygrysa, którego miał upolować w Afryce (z powątpiewaniem) he showed us the skin of a tiger, which he is supposed to have killed in Africa

- ciotka wyzdrowiała i ma się dobrze auntie has recovered and is doing well

- jak się mają twoi rodzice? how are your parents?

- jak się masz! (powitanie) how are you?; how’s it going? pot.

- mam się dzisiaj lepiej I feel better today

- sprawy mają się nieźle things are working out (quite) well

- jak się rzeczy mają? how do things stand?

- rzecz ma się tak, że… the thing is that…

- jak te dwie wersje mają się do siebie? how do the two versions compare?

- jak to się ma jedno do drugiego? how do the two compare?

- teoria nijak się miała do praktyki the theory was (completely) divorced from practice

- A tak się ma do B, jak C do D a. A i B tak się mają do siebie, jak C i D A is to B like C is to D

- mieli się do siebie jak dzień do nocy they were like chalk and cheese

- mieć się za artystę/człowieka honoru to consider oneself (to be) an artist/a man of honour

- (on) ma się za Bóg wie co pot. he thinks he’s God (almighty) pot.

- miała się za bliską śmierci she thought she was about to a. going to die

- miało się a. dzień miał się ku zachodowi it was getting towards sunset

- sytuacja ma się ku lepszemu the situation is looking better

- ma się na deszcz it looks like rain

- miało się na burzę a storm was brewing, there was thunder in the air

- wiedzieć, jak się rzeczy mają to know how things stand a. are

- winien i ma debit and credit

- zapisać coś po stronie „ma” to enter sth on the credit side

- (już) mam! mieszkaliśmy na tej samej ulicy! I’ve got it! we used to live in the same street!

- mam cię! a. tu cię mam! (złapałem cię, przyłapałem cię) I’ve got you!; got you! pot.

- mam cię, już mi nie uciekniesz! got you, you won’t get away now!

■ ma się rozumieć a. wiedzieć! it a. that goes without saying!

- ma się rozumieć, że przyjdę of course I’ll come

- mieć głowę a. łebpot. (na karku a. nie od parady) to have a good head on one’s shoulders

- on to ma łeb! he’s no fool!

- mieć głowę do interesów to have a good head for business

- nie mam teraz do tego głowy I don’t want to think about it/that now

- mieć kogoś/coś w nosiepot. a. gdzieśeuf. a. w głębokim poważaniueuf. to not care a damn about sb/sth pot.; to not give a monkey’s about sb/sth pot., euf.

- mam to wszystko gdzieś! pot. to hell with it all! pot.

- mieć kogoś/coś w dupie wulg. to not give a shit a. toss GB about sb/sth wulg.

- sie masz! pot. (powitanie) hi! pot.

- pokiwać głową to nod (one’s head)

- pokręcić a. potrząsnąć głową to shake one’s head

- pochylać głowę to bow one’s head

- podnosić głowę to raise one’s head; przen. to rebel, to revolt

- ból głowy a headache

- cierpieć na ból głowy to have a headache

- głowa mi/jej pęka a. puchnie od hałasu/waszego gadania all the noise/your chatter is giving me/her a splitting headache

- włożyć czapkę na głowę to put a cap on

- chodzić z gołą a. odkrytą głową to go bareheaded

- głową naprzód [upaść, skoczyć] headlong, head first

- od stóp do głów from head to toe a. foot

- zmierzyć kogoś wzrokiem od stóp do głów to look sb up and down, to look sb over from head to foot

- ubrana na czerwono od stóp do głów dressed in red from head to toe

- przerastać kogoś o głowę (być wyższym) to be a head taller than sb; przen. to be head and shoulders above sb

- głowa ci/mu się kiwała (ze zmęczenia) you were/he was nodding off; (od alkoholu) you were/he was tipsy

- krew uderzyła mu/jej do głowy the blood rushed to his/her head

- kręciło się jej/mi w głowie she/I felt dizzy, her/my head was spinning

- szumiało mu w głowie his head was spinning a. whirling

- leje mi się na głowę my roof leaks

- (mieć) dach nad głową (to have) a roof over one’s head

- z głowy (z pamięci, bez sprawdzania) from memory

- chodzi mi po głowie myśl a. pomysł, żeby zmienić pracę I’ve been toying with the idea of changing jobs

- siedzieć komuś w głowie [myśl, wydarzenie] to be on sb’s mind, to weigh on sb’s mind

- ten problem od tygodnia siedzi mi w głowie I haven’t been able to get my mind off the problem all week

- nie mieścić się komuś w głowie to be unbelievable a. incredible, to boggle sb’s mind

- nie mieści mi się w głowie, jak mogłeś zapomnieć o jej urodzinach I can’t believe you forgot her birthday

- nie postać komuś w głowie [myśl, pomysł] to not occur to sb, to not enter sb’s mind a. head

- nawet w głowie mi nie postało, żeby się jej sprzeciwiać it never even occured to me to contradict her

- nic mi nie przychodzi do głowy nothing comes to mind, I can’t think of anything

- nie przyszło jej do głowy, żeby do niego zadzwonić a. że powinna do niego zadzwonić it didn’t occur to her to phone him a. that she ought to phone him

- przelecieć a. przemknąć komuś przez głowę [myśl, pomysł] to cross sb’s mind

- przeleciało a. przemknęło mu przez głowę, żeby do nich napisać the idea of writing to them crossed his mind

- wchodzić/nie wchodzić komuś do głowy [nauka, przedmiot szkolny] to come/to not come easily to sb

- daty zawsze łatwo wchodziły jej do głowy she’s always had a good head for dates

- języki obce łatwo wchodzą mu do głowy he picks up foreign languages easily, foreign languages come easily to him

- matematyka w ogóle nie wchodzi mi do głowy I have no head for maths

- wylecieć komuś z głowy to slip sb’s mind

- wszystko, czego się uczyłem, na egzaminie wyleciało mi z głowy I’d studied really hard, but during the exam my mind went blank, everything that I’d learned went out of my head during the exam

- wyleciało mi z głowy, że miałam pojechać po niego na lotnisko I was supposed to pick him up at the airport but it completely slipped my mind

- kłaść a. wbijać coś komuś w głowę a. do głowy to hammer sth into sb’s head

- kłaść a. pakować coś komuś łopatą do głowy to cram sth into sb’s head

- kręcić a. mącić a. mieszać komuś w głowie to mix sb up; to do sb’s head in GB pot.

- miałam/miał/miała pustkę w głowie my/his/her mind went blank

- mieć mętlik w głowie to be all mixed up

- moja w tym głowa, żeby… it’s up to me to…

- mieć coś z głową to be off one’s head

- mieć dobrze w głowie to be sensible

- mieć głowę do czegoś to have a (good) head for sth [matematyki, interesów]

- mieć głowę zajętą czymś/kimś to be preoccupied with sth/sb

- mieć spokojną głowę to have nothing to worry about

- mieć wolną głowę to have a clear head a. mind

- miesza a. mąci a. plącze mi/jej się w głowie I’m/she’s confused a. mixed up

- nabić a. zaprzątnąć sobie głowę czymś to stuff one’s head with sth

- nie mam teraz głowy do tego I’ve got too many other things on my mind to think about that right now

- robić coś z głową/bez głowy to use/to not use one’s head a. one’s common sense when doing sth

- wyjazd na wycieczkę zaplanowany z głową/zupełnie bez głowy a well-/thoughtlessly planned trip

- zaświtać komuś w głowie [myśl, pomysł] to dawn on sb

- już mi coś zaczęło świtać w głowie I was beginning to get the idea

- rozjaśniło mi/mu się w głowie it became clearer to me/him

- po rozmowie z matką rozjaśniło mi się w głowie talking to a. with my mother helped me sort it all out

- tracić głowę pot. to lose one’s head

- człowiek z głową a man/woman with a good head on his/her shoulders

- mądra głowa a brain pot.

- tęga głowa a brainbox GB pot., a brain pot.

- jej siostra to tęga a. mądra głowa her sister is a real brain

- z tego matematyka to nie lada głowa this mathematician is a real brain

- modnie uczesana głowa a fashionable hairstyle

- miała głowę prosto od fryzjera she’d just had her hair done

- zrób coś z tą głową, wyglądasz jak czupiradło do something with your hair, you look a fright

- do zapłacenia jest 100 zł na głowę a. od głowy it costs 100 zlotys each a. per person

- dochód na głowę mieszkańca per capita income

- spożycie alkoholu na głowę mieszkańca per capita alcohol consumption

- głowa rodziny the head of the family

- koronowane głowy crowned heads

- głowa państwa Polit. the head of state

- głowa kościoła anglikańskiego/(rzymsko)katolickiego Relig. the head of the Anglican/(Roman) Catholic church

■ kapuściana a. ośla a. zakuta głowa pot., obraźl. dimwit pot., obraźl., thickhead pot., obraźl.

- pójść a. skoczyć po rozum do głowy pot. to see the light (of reason) iron.

- łamać sobie głowę nad czymś pot. to puzzle over sth, to chew sth over

- łamać sobie głowę czymś to (w)rack a. cudgel one’s brain(s) about sth, to chew sth over

- mieć na tyle oleju w głowie, żeby… pot. to have the wit(s) a. the brains a. the sense to… pot.

- nie mieć oleju a. rozumu w głowie pot. not to have the sense one was born with

- mieć źle a. niedobrze w głowie pot. to need to have one’s head examined pot.

- mieć zielono a. pstro w głowie pot. to be an airhead pot.

- zawracać komuś głowę to bug sb pot.; to bother a. pester sb

- suszyć komuś głowę to nag sb

- przewracać komuś w głowie [zaszczyty, pochlebstwa, sukcesy] to go to sb’s head

- mieć coś/kogoś z głowy pot. (pozbyć się) to get rid of sb/sth; (załatwić sprawę) to get sth out of the way a. over (and done) with pot.

- wybić coś sobie z głowy pot. to get sth out of one’s head pot.

- wybij sobie z głowy wakacje za granicą you can just forget about going abroad for the holidays pot.

- wybić coś komuś z głowy pot. to put sb off sth

- muszę mu wybić z głowy ten pomysł I have to put him off that idea

- wziąć sobie kogoś/coś na głowę pot. to take sb/sth on one’s shoulders

- siedzieć komuś na głowie pot. to stay with sb

- rodzina z Kanady siedzi mi na głowie od miesiąca I’ve had relatives from Canada on my hands all month pot.

- zwalić się komuś na głowę pot. to descend on sb

- mieć z kimś/czymś urwanie głowy pot. to have one’s hands full with sb/sth pot.

- w domu było urwanie głowy there was bedlam in the house

- zachodzić w głowę pot. to go nuts trying to figure sth out pot.

- zachodzę w głowę, gdzie mogłam wsadzić paszport/zostawić teczkę I’m going nuts trying to figure out where I could’ve put my passport/left my briefcase

- zawrócić komuś w głowie (zbałamucić) to lead sb astray; (rozkochać) to turn sb’s head

- mieć głowę na karku a. nie od parady to have one’s head screwed on right a. screwed the right way, to have a good head on one’s shoulders

- przewyższać kogoś o głowę to be head and shoulders above sb

- (po)bić kogoś na głowę to outdo sb; to run a. make rings (a)round sb pot.

- konkurencja bije nas na głowę pod względem liczby sprzedanych egzemplarzy/kontroli jakości the competition is running rings around us in terms of sales/quality control

- mieć mocną/słabą głowę to have/to not have a strong head (for alcohol), to hold/to not hold (one’s) liquor well

- iść a. uderzać komuś do głowy [alkohol] to go (straight) to sb’s head

- kurzyło mu się z głowy he was drunk

- dać głowę (stracić życie) to lose one’s life

- głowę dam, że… I’m positive a. absolutely certain (that)…

- skrócić kogoś o głowę a. uciąć komuś głowę to behead sb

- nadstawiać głowy a. głowę to risk one’s neck

- odpowiadać a. ręczyć głową za kogoś/coś to stick one’s neck out for sb/sth

- naznaczyć cenę na czyjąś głowę to put a price on sb’s head

- chodzić z głową w chmurach to have one’s head in the clouds

- chować głowę w piasek to bury one’s head in the sand

- stać a. być postawionym na głowie pot. to make no sense

- wisieć (komuś) nad głową to be hanging over sb a. over sb’s head

- nosić głowę wysoko to hold up one’s head a. to hold one’s head (up) high

- rwać a. drzeć włosy z głowy to tear one’s hair out

- schylać a. pochylać głowę przed kimś to bow (down) before sb

- stawać na głowie (żeby coś zrobić) pot. to bend over backwards (to do sth), to break one’s neck (to do sth)

- tłuc a. walić głową o mur to beat a. bang one’s head against the wall a. against a brick wall

- ukręcić czemuś głowę pot. to hush sth up [sprawie, aferze]; to nip sth in the bud [plotce]

- wchodzić komuś na głowę pot. to walk all over sb

- wylać komuś kubeł zimnej wody na głowę pot. to bring sb (back) down to earth

- wylewać komuś pomyje na głowę pot. to bad-mouth sb pot.

- wziąć kogoś za głowę pot. to take sb in hand

- zmyć komuś głowę pot. to give sb what for pot.

- woda sodowa uderzyła mu do głowy pot. he’s become big-headed pot.

- włos ci/mu z głowy nie spadnie it won’t harm a hair on your/his head

- włos się mi/jej na głowie jeży (od czegoś) sth makes my/her hair stand on end, sth makes my/her hair curl

- życie a. los nie głaszcze go/jej po głowie he/she doesn’t have an easy life

- spokojna głowa not to worry pot.; don’t worry

- spokojna głowa, zdążymy don’t worry, we’ll be on time

- niech cię o to głowa nie boli that’s not your problem, don’t worry about it

- głowa do góry! chin up!, cheer up!

- marzenie ściętej głowy a pipe dream

- czapki z głów! hats off!

- co dwie głowy to nie jedna przysł. two heads are better than one przysł.

- spracowane ręce work-roughened a. work-worn hands

- spocone/lepkie (od potu) ręce sweaty/sticky hands

- ręce splamione krwią blood-stained hands

- mieć coś w ręku to have sth in one’s hand

- chwycić kogoś za rękę to take sb’s hand

- wziąć kogoś za rękę to take sb by the hand

- trzymać kogoś za rękę to hold sb by the hand

- uścisnąć czyjąś rękę to shake sb’s hand

- pocałować kogoś w rękę to kiss sb’s hand

- chodzić/stawać na rękach to walk/stand on one’s hands

- klaskać w ręce to clap one’s hands

- oprzeć a. wesprzeć głowę na rękach to prop one’s head on one’s hands

- siedział z brodą opartą na ręce he sat with his chin propped on his hand

- podłożyć sobie ręce pod głowę to clasp one’s hands behind one’s head

- podnieść rękę do góry to put up one’s hand (to answer the question)

- posłać komuś ręką całusa to blow a kiss to sb

- przekładać coś z ręki do ręki to shift sth from one hand to the other

- skaleczyć sobie rękę a. skaleczyć się w rękę to cut one’s hand

- skinąć na kogoś ręką to beckon sb

- walić ręką w stół to bang the table with one’s fist

- wsunąć ręce do kieszeni a. w kieszenie to slide one’s hands into one’s pockets

- wyciągnąć a. wyjąć ręce z kieszeni to take one’s hands out of one’s pockets

- wytrzeć ręce (czymś a. w coś a. o coś) to wipe one’s hands (with sth a. on sth)

- załamywać ręce to wring one’s hands

- zwinąć a. zacisnąć ręce w pięści to clench one’s fists

- zakryć usta rękami to cup one’s hands around one’s mouth

- złożyć ręce do modlitwy to fold one’s hands in prayer

- doręczyć a. oddać coś komuś do rąk własnych to deliver sth to sb personally a. in person

- wróżyć komuś z ręki to read sb’s palm

- nałożenie rąk laying on of hands, imposition of hands

- machać rękami to wave one’s arms (about)

- wywijać rękami to flail one’s arms

- podnieść a. unieść ręce do góry a. w górę to lift one’s arms

- wykręcić komuś rękę to twist sb’s arm

- rozkrzyżować ręce to spread out one’s arms

- spleść a. skrzyżować ręce na piersiach to cross one’s arms over one’s chest a. in front of one’s chest

- rozkładać bezradnie ręce to spread one’s arms helplessly

- wziąć płaszcz na rękę to fling one’s coat over one’s arm

- zarzucić komuś ręce na szyję to throw one’s arms around sb’s neck

- wziąć kogoś pod rękę to link one’s arm through sb’s

- brak rąk do pracy lack of manpower a. staff

- na rękę pot. (gotówką) in cash; (netto) clear

- naprawić coś od ręki to fix a. repair sth on the spot

- załatwił sprawę od ręki he settled the matter on the spot

■ ciężka a. twarda a. silna a. żelazna ręka iron fist

- rządy silnej ręki strong-arm government

- rządzić krajem ciężką a. twardą a. żelazną ręką to rule the country with a heavy hand, to rule the country with a rod of iron

- gołymi rękami with one’s bare hands

- złapał pstrąga gołymi rękami he caught a trout with his bare hands

- zamordowałby ją gołymi rękami he could’ve killed her with his bare hands

- na własną rękę on one’s own initiative a. account, off one’s own bat

- poszedł tam na własną rękę he went there on his own initiative

- wiadomości z pierwszej ręki first-hand information, information straight from the horse’s mouth

- towar/wiadomości z drugiej/trzeciej ręki second-hand/third-hand goods/news

- kupić coś z drugiej ręki to buy sth second-hand

- z pocałowaniem ręki pot. readily, willingly, eagerly

- przyjął mój stary płaszcz z pocałowaniem ręki he was only too glad to take my old coat

- z ręką na sercu frankly, to be frank, to tell the truth

- ręka sprawiedliwości the long arm of the law

- bronić się przed czymś rękami i nogami to resist sth with might and main

- być komuś na rękę to suit sb

- ich wizyta była jej nie na rękę their visit came at an awkward time for her

- było to na rękę niektórym politykom it suited certain politicians

- być pod ręką to be within reach

- być w dobrych rękach to be in good hands

- zostawiam cię w dobrych rękach I am leaving you in good hands

- być czyjąś prawą ręką to be sb’s right hand

- być w czyichś rękach to be in sb’s hands

- wszystko jest w ich rękach everything is in their hands

- ich los jest w naszych rękach their fate lies in our hands

- być/stawać się narzędziem w czyichś rękach to be/become a tool in the hands of sb

- dać a. zostawić komuś wolną rękę to give sb carte blanche; to give sb a free hand (co do czegoś in sth)

- dać sobie rękę uciąć za kogoś/coś to stand by sb/sth through thick and thin

- dałbym sobie rękę uciąć, że to jego widziałem w kinie I’d swear blind it was him I saw at the cinema

- rozdawać coś hojną ręką to give sth out unstintingly a. lavishly

- grać na cztery ręce to play (piano) duets

- walczyć gołymi rękami to fight bare-fisted

- iść z kimś ręka w rękę to go hand in hand with sb, to play ball with sb

- przychodzić/wracać/odchodzić z gołymi a. pustymi a. próżnymi rękami to come/return/walk away empty-handed

- przepraszam, że przychodzę z gołymi rękami so sorry I’m coming up empty-handed

- przychodzić/wracać/odchodzić z pełnymi rękami to come/return/leave with one’s hands full, to not come/return/leave empty-handed

- pójść komuś na rękę to accommodate sb, to meet sb half-way

- jeść komuś z ręki to eat out of sb’s hand

- będzie ci jadł z ręki you’ll have him in the palm of your hand

- mieć długie ręce (kraść) to have light a. sticky a. itchy fingers; (umieć zaszkodzić) to be able to pull strings

- mieć dobrą rękę do roślin to have green fingers

- mieć dwie lewe ręce to be all (fingers and) thumbs

- mieć dziurawe a. maślane a. gliniane ręce to be all (fingers and) thumbs, to be ham-fisted; to be cack-handed GB pot.

- mieć fach w ręku a. mieć w ręku kawałek chleba to have a trade to fall back on

- mieć lekką rękę do robienia czegoś to be clever at doing sth

- mieć lekką rękę do wydawania pieniędzy to be open-handed, to be reckless in spending money

- mieć mocną rękę (energicznie kierować) to have a firm hand; (postępować bezwzględnie) to act firmly

- mieć złote ręce to be handy (with one’s fingers)

- mieć pełne ręce roboty to have one’s hands full

- mieć szczęśliwą rękę do czegoś a. w czymś to be lucky at sth, to be successful at sth

- mieć rozwiązane ręce to have a free hand

- mieć związane a. skrępowane ręce to have one’s hands tied

- mam związane ręce my hands are tied

- mieć wszystkie atuty w ręku to hold all the aces

- nawinąć się komuś pod rękę pot. to come sb’s way

- nie mieć o co rąk zaczepić pot. to be jobless

- nie móc ruszyć (ani) ręką, ani nogą pot. to be dead on one’s feet pot., to be worn to a frazzle pot.

- nosić kogoś na rękach to think the world of sb, to dote on sb

- oddać a. ofiarować komuś rękę to give sb one’s hand in marriage

- prosić/ubiegać się/starać się o czyjąś rękę to ask sb’s hand in marriage, to seek sb’s hand

- odmówić komuś ręki a. odtrącić czyjąś rękę to refuse to marry sb

- odmówiła mu ręki he had been refused her hand

- opuścić ręce to give in

- nie opuszczaj rąk never say die

- zginąć z czyjejś ręki a. z czyichś rąk to die at the hands of sb

- patrzeć komuś na ręce to keep an eye on sb

- podać komuś a. wyciągnąć do kogoś rękę to offer a. to extend a. to lend a helping hand to sb

- możemy sobie podać ręce we are in the same boat; welcome to the club

- podnieść rękę na kogoś to raise one’s hand to hit sb, to lift a hand to hit sb

- przechodzić przez czyjeś ręce to go a. pass through sb’s hands

- przechodzić a. wędrować z rąk do rąk (zmieniać właścicieli) to change hands; (być podawanym) to be passed a. handed round

- przemawiać do czyjejś ręki to give sb a backhander

- przyjąć kogoś/coś z otwartymi rękami to welcome sb/sth with open arms

- przykładać rękę do czegoś to have a hand in sth

- robić coś lekką ręką (bez wysiłku) to take sth in one’s stride; (bez zastanowienia) to do sth recklessly, to do sth light-heartedly

- siedzieć/czekać z założonymi rękami to stand idly

- składać coś w czyjeś ręce to place sth in sb’s able hands

- trzymać rękę na pulsie (czegoś) to have one’s finger on the pulse (of sth)

- umywać ręce to wash one’s hands

- urabiać sobie ręce po łokcie to work one’s fingers to the bone

- wpaść w niepowołane ręce to fall into the wrong hands

- wyciągnąć rękę do zgody to hold out the olive branch, to make an offer of reconciliation

- wyjść z czegoś obronną ręką to come away (completely) unscathed from sth

- z najgorszych tarapatów wychodził obronną ręką he would emerge from the worst predicaments unscathed

- wytrącić komuś broń z ręki to cut the ground from under sb’s feet

- wziąć sprawę w swoje a. we własne ręce to take a matter into one’s own hands

- zacierać ręce to rub one’s hands (with satisfaction)

- złapać kogoś za rękę to catch sb red-handed a. in the act

- żyć z pracy własnych rąk to earn a living

- ręka rękę myje (noga nogę wspiera) you scratch my back and I’ll scratch yours

- ręce (mi) opadają (na myśl o…) my heart fails (at the thought of…)

- ręka mnie/ją świerzbi my/her hand is itching

- ręka mnie świerzbi, żeby im wygarbować skórę my hand is itching to give them a good hiding

- jak a. jakby ręką odjął as if by magic

- migrena mi przeszła, jakby ręką odjął my migraine disappeared a. vanished as if by magic

- w twoje/wasze/pana ręce! przest. here’s to you!

- ręce przy sobie! (keep your) hands off!

- ręce przy sobie, bo będę strzelał! hands off or I’ll shoot you!

- niech ręka boska broni! God forbid!

- ręka, noga, mózg na ścianie! żart. (jako groźba) watch out or there’ll be murder! a. or I’ll blow your brains out a. or I’ll give you the works

* * *

Gen.pl. dróg

1. (= trakt) road; główna droga main road; boczna droga side road, by-road; droga publiczna public road; droga dojazdowa access road; skrzyżowanie dróg intersection, junction, crossroads; szeroka/wąska droga broad/narrow road; wyboista/równa droga bumpy/smooth road; gęsta sieć dróg extensive road network; zły stan dróg bad condition of the roads; droga bita macadam, macadamized road; droga gruntowa dirt road; swoją drogą nie masz racji while we are at it, you're wrong; to swoją drogą that's a different story; być na rozstajnych drogach be at crossroads; rozbój na prostej drodze barefaced robbery; wszystkie drogi prowadzą do Rzymu all roads lead to Rome.

2. (= szlak) route, way, track; przewozić towary drogą morską/powietrzną/lądową transport goods by sea/air/land; droga żelazna przest. railroad; droga startowa lotn. runway; droga hamowania braking distance, stopping distance; droga strategiczna strategic route; drogi oddechowe anat. respiratory tract; drogi żółciowe anat. bile ducts; drogi łzowe anat. lacrimal ducts, lachrymal ducts; Droga Mleczna astron. Milky Way; przekazywać wiadomości drogą radiową transmit messages by radio; zgodzę się na to w drodze wyjątku I'll agree to that by way of exception; in that case I'll make an exception; być na drodze do sławy be on the road to fame; moje plany wakacyjne są na dobrej drodze my vacation l. holiday plans are on the right track; pójść niewłaściwą drogą go the wrong way, take the wrong path; kpisz, czy o drogę pytasz? pot. and I'm supposed to believe you don't know a thing about it?; nie tędy droga that's not the way to do it.

3. (= trasa) way; zmyliłem drogę I lost my way; nadłożyć drogi take a roundabout way; czy może pani wskazać mi drogę do muzeum? can you show me the way to the museum?, which way to the museum, please?; dlaczego zawróciłeś z raz obranej drogi? why have turned back from the path you took?; tędy wiodła jedyna droga ucieczki that was the only escape (route); dalsza droga prowadzi przez Francję i Hiszpanię do Portugalii then you have to travel through France and Spain to Portugal; droga wolna kol. the coast is clear; (rób, jak chcesz -) wolna droga! do as you please; suit yourself; it's a free country; klasztor był o jakieś dwie godziny drogi stąd the monastery was some two hours away; pięć minut drogi stąd piechotą five minutes' walk from here; pięć minut drogi stąd samochodem five minutes' drive from here; to jest kawał drogi stąd that's a long way from here; odciąć komuś drogę odwrotu t. przen. cut off sb's escape route; torować sobie drogę do sukcesu pave one's way to success; stawać komuś na drodze stand in sb's way l. path; schodzić komuś z drogi get out of sb's way; zatrzymać się w pół drogi stop half way there; zamknąć komuś drogę do kariery block l. stand in the way of sb's career, close the door on sb's career.

4. (= podróż) journey, travel, voyage; droga powrotna return journey; ruszyć w drogę depart, set off l. out; pot. hit the road; być gotowym do drogi be ready to set off l. out; odpoczywać po długiej drodze rest after a long journey; jestem w drodze od trzech dni I have been on the road for three days; odbyć drogę pieszo travel on foot; Droga Krzyżowa rz.-kat. the Way of the Cross, the Stations of the Cross; droga krzyżowa przen. bearing one's cross; dziecko jest w drodze child is on the way; po drodze wstąp do nich drop in on them on your way; w drodze do domu on the way home; krzyżyk na drogę good riddance (to bad rubbish); it's your funeral; it's no skin off my nose l. back; szerokiej drogi! have a safe journey l. trip!; w drogę! let's go!, move!; z drogi! get out of my way!; komu w drogę, temu czas I, we, etc. must be off; it's high time I, we, etc. went; we should be going soon l. getting along now; it's about time I, we, etc. left l. hit the road l. trail.

5. (= metoda działania) way; nie sądzę, żeby to była właściwa droga do pozyskania przychylności dziekana I don't think this is the right way to get the dean's support; osiagnął te wyniki drogą żmudnych badań he obtained these results after painstaking research; przekazać coś drogą służbową communicate sth through official channels; rozstrzygnąć spór na drodze prawnej settle a matter by legal action; rozstrzygnąć spór na drodze sądowej settle a matter in court; dochodzić swoich praw na drodze sądowej seek justice in court; kroczyć swoją własną drogą take one's own road; chodzić własnymi drogami follow one's own path; ona nie może znaleźć drogi do swojej córki she can't get through to her own daughter; sprowadzać kogoś na złą drogę lead sb astray.

6. fiz. path.

Gen. - giej dear, love, honey; ależ moja droga, nie masz racji but my dear, you're quite wrong l. mistaken; zrobię wszystko dla mojej najdroższej I'll do anything for my love.

- wytrzymać napór wroga to withstand an enemy attack

- wytrzymać głód to bear one’s hunger

- wytrzymać czyjeś spojrzenie to steadily return sb’s gaze

- wytrzymać tempo marszu/biegu to stand the pace of a march/run

- nie mógł wytrzymać w domu he couldn’t bear it at home

- musisz (to) wytrzymać you must hold on

- już dłużej nie wytrzymam I can’t stand it any more

- jak ty możesz z nim wytrzymać? how do you put up with him?

- jest tak gorąco, że nie można wytrzymać it’s so hot it’s unbearable

- nie mogę wytrzymać, żeby ci tego nie powiedzieć I just can’t keep from telling you

- czy wytrzymają do nadejścia pomocy? can they last out till help arrives?

- nie wytrzymał nerwowo i wyszedł he couldn’t bear the tension and went out

- wytrzymał go za drzwiami/do końca zebrania he kept him waiting outside the door/until the end of the meeting

- wytrzymała nas całą godzinę she made us wait (for) a whole hour

■ wytrzymać nutę a. dźwięk a. ton Muz. [śpiewak] to hold a. sustain a note

- nie wytrzymywać porównania z kimś/czymś książk. to bear no comparison with sb/sth

- nie wytrzymywać krytyki [teoria, twierdzenie, argumenty] to not hold up to criticism

- wytrzymać próbę czasu to stand the test of time

* * *

* * *

1. (= spuszczać, zniżać coś) lower; opuszczać głowę lower sb's head; opuszczać oczy l. wzrok drop l. lower sb's eyes; opuszczać szybę w samochodzie roll l. wind a window down; opuścić ręce przen. give up, break down; opuścić nos na kwintę lose heart.

2. (= obniżać cenę) lower, reduce; opuścić 5 złotych na kilogramie lower l. reduce the price by 5 zlotys per kilo.

3. (= porzucać kogoś, coś) leave, abandon, desert; nie opuszczać łóżka be bedridden l. laid up; opuścić szkołę (= ukończyć naukę) leave school, graduate; (= przerwać naukę) not complete education, drop out of school; opuścić świat depart this life, breathe one's last; szczęście mnie opuszcza my luck is running out; odwaga mnie opuściła my courage failed l. abandoned l. deserted me; siły go opuściły he lost his strength, his strength gave up (on him); nie opuszczać kogoś stand by sb.

4. (= odjeżdżać, odchodzić) leave.

5. (= pomijać coś, nie uczestniczyć w czymś regularnie) skip, leave out; opuszczać lekcje cut l. miss l. skip l. blow off class, play truant l. hooky; opuszczać strony skip pages; opuszczać przypisy skip the footnotes.

1. (= kierować się w dół) (np. o chmurach) lower; (= zjeżdżać) go down.

2. (= tracić samodyscyplinę) slacken, neglect sth, grow remiss; opuszczać się w nauce neglect one's studies, lower one's standards, slack off.

* * *

- lc- Gen. -a

1. ( u ręki) finger, digit; palec serdeczny ring finger; palec wskazujący index finger; palec środkowy middle finger; mały palec little finger, pinkie; pokazywać coś palcem point a finger at sth; szeroki na palec/dwa palce one finger/two fingers wide; liczyć na palcach tick sth off on one's fingers; móc coś policzyć na palcach jednej ręki be able to count sth on (the fingers of) one hand; bębnić palcami drum one's fingers; przebierać palcami twiddle one's thumbs; pstrykać palcami click l. flip one's fingers; zrobiłbym to z palcem w nosie I could do it standing on my head; pogrozić komuś palcem wag one's finger at sb; kiwnąć na kogoś palcem beckon sb; podróżować palcem po mapie żart. daydream a vacation; palec boży the hand of God, divine intervention, an act of God; sam jak palec all alone; maczać w czymś palce have a hand in sth, meddle with sth; mieć coś w małym palcu know sth inside out; nawet cię palcem nie tknąłem I didn't even touch you; owinąć kogoś wokół małego palca have sb on a leash, twist sb round one's little finger; palce lizać! finger-licking good!, yummy!; plany palcem na wodzie pisane everything's still up in the air; nie kiwnąć palcem not lift l. raise a finger; patrzeć na coś przez palce wink at sth, turn a blind eye to sth; wytykać kogoś palcami point one's finger at sb; pieniądze przeciekają mu przez palce money flows like sand through his fingers, his paycheck is burning a hole in his pocket; te brednie wyssałeś z palca it's a trumped-up story, it's out of whole cloth, you fabricated this story; mieć lepkie palce have sticky fingers, be light-fingered; poparzyć sobie palce burn one's fingers.

2. ( u nogi) toe, digit; wspinać się na palce stand on one's toes; chodzić na palcach walk on tiptoe, tiptoe; przen. treat sb in kid gloves, be overconsiderate; nie kiwnąć palcem w bucie not lift l. raise a finger.

3. ( rękawiczki) finger; rękawiczka z jednym palcem mitten, mitt; rękawiczka z pięcioma palcami glove.

4. techn. finger, pin; palec rozdzielacza distributor rotor arm.

- po śniadaniu/pracy/wojnie after breakfast/work/the war

- po chwili after a bit a. moment

- po godzinie/dwóch latach an hour/two years later, after an hour/two years

- po dwuletnim pobycie w więzieniu after two years in prison

- po południu in the afternoon

- pięć/kwadrans po czwartej five/a quarter past four

- wróciła po dwunastej she came back after twelve

- po ukończeniu studiów rozpoczął pracę w szkole after a. on graduating he began working at a school

- zdrzemnął się po wyjściu gości he nodded off after the guests had left pot.

- po pięćdziesiątce musisz zacząć dbać o siebie when you’re over fifty you need to take care of yourself

- po czym and then, after which

- oprowadził mnie po starym mieście, po czym zaprosił na piwo he showed me around the Old Town and then invited me for a beer

- po czasie late

- oddał referat pięć dni po czasie he handed in his paper five days late

- po całym mieście/kraju/domu all over (the) town/the country/the house

- po całej Europie all over Europe, throughout the whole of Europe

- ubrania porozrzucane po pokoju clothes flung all over a. scattered around the room

- porozlewać wodę po podłodze to spill water all over the floor

- biegać po sklepach to run round the shops pot.

- chodzić po korytarzu/pokoju to walk up and down the corridor/around the room

- chodzić po lesie/górach to walk in the forest/mountains

- oprowadzić kogoś po zamku to show sb around a castle

- szukać czegoś po encyklopediach to look a. hunt through encyclopedias for sth

- szepczą o tym po kawiarniach tongues are beginning to wag (about it)

- chodzić po piasku/trawie to walk on sand/grass

- poruszać się po szynach to move (along) on rails

- jechać na rowerze po szosie/ścieżce to cycle along a. on a road/path

- ślizgać się po zamarzniętym jeziorze to skate on a frozen lake

- bębnić palcami po stole to drum one’s fingers on the table

- wchodzić/schodzić po schodach to walk up/down the stairs

- zjeżdżać po poręczy to slide down the banisters

- zupa ściekała mu po brodzie the soup was dripping down his chin

- poruszać się po linii prostej to move in a straight line

- przechodzić przez jezdnię po pasach to cross the road at a zebra crossing

- głaskać kogoś po włosach/policzku to stroke sb’s hair/cheek

- całować kogoś po rękach to kiss sb’s hands

- pokrzywy parzyły go po nogach nettles were stinging his legs

- po tej/drugiej stronie ulicy on this/on the other side of the street

- po prawej stronie drogi to the right of the road

- po obu stronach kartki on both sides of the paper

- kawałek chleba posmarowany po wierzchu dżemem a piece of bread with jam spread on top

- placek przypalony po brzegach a pie burnt along the edges

- po szyję/czubek głowy up to the neck/the top of one’s head

- silne wiatry od Bałkanów po Skandynawię strong winds from the Balkans up to Scandinavia

- wody było po kolana the water was knee-deep

- talerz pełen po brzegi a plate full to the brim

- od średniowiecza po schyłek Oświecenia from the Middle Ages up to a. until the end of the Enlightenment

- od profesora po sekretarkę from the professor down to the secretary

- była w naszym domu pierwszą osobą po ojcu she was the second most important person in our home after father

- miał piąty po zwycięzcy czas na mecie he had the fifth best time (after the winner)

- jeden po drugim one after the other a. another

- przesłuchiwał taśmę po taśmie he listened to one tape after another

- krok po kroku step by step

- dzień po dniu day after day; day in, day out

- odziedziczyć coś po kimś to inherit sth from sb

- objąć stanowisko po kimś to take over sb’s position, to succeed sb

- objął tron po wuju he succeeded his uncle to a. on the throne

- dom miał po dziadku he inherited the house from his grandfather

- po matce miała talent muzyczny she had inherited her mother’s musical talent

- prowadził po ojcu sklep mięsny he ran a butcher’s shop inherited from his father

- nosić imię po dziadku to be named after one’s grandfather

- rozpaczać po kimś to grieve over a. for sb

- płakać po kimś to mourn sb

- obiecywać sobie coś a. oczekiwać czegoś po kimś/czymś to expect sth from sb/sth

- nie obiecuj sobie po nim zbyt wiele don’t expect too much from him

- czego oczekujesz po tym zebraniu? what are you expecting from the meeting?

- butelka po mleku/piwie a milk/beer bottle

- pusty worek po ziemniakach an empty potato sack

- poznać kogoś po głosie/ruchach to recognize sb by their voice/movements

- po czym go poznałeś? how did you recognize him?

- widać po twoich oczach, że jesteś zmęczona I can see a. tell by your eyes that you’re tired

- sądząc po akcencie, (on) pochodzi z Dublina judging by a. from his accent, he comes from Dublin

- stać w kolejce po mięso to stand in the meat queue, to queue up for meat

- zadzwonić po lekarza/taksówkę to phone for the doctor/a taxi

- poszła do sklepu po chleb she went to the shop for some bread

- poszedł po wnuczkę he went to collect his granddaughter

- zatelefonowała do niego po radę she called him to ask for some advice

- przyszedłem tu tylko po to, żeby wyjaśnić całą sprawę I just came here to explain the whole thing a. business pot.

- nie po to przez pięć lat studiowałam prawo, żeby pracować jako kelnerka I didn’t study law for five years (in order) to work as a waitress

- co a. cóż ci po pękniętej filiżance? what do you need a cracked cup for?

- nic mi po takich radach what’s the use of advice like that?

- nic tu po mnie I’m not needed here; I may as well go a. be off pot

- po co what for?, why?

- po cóż whatever for?

- po co ci nóż? what do you need a knife for?

- nie wiem, po co tu przyszła I don’t know what she came here for a. why she came here

- po parę razy dziennie several times a day

- trzy pliki po sto banknotów (każdy) three bundles of a hundred banknotes each

- po 2 złote za sztukę (at) 2 zlotys each a. apiece

- po 5 złotych za kilo (at) 5 zlotys a a. per kilo

- po ile? a. po czemu? przest. how much?

- po ile te pomidory? how much are these tomatoes?

- wchodziły po jednej they entered one by one a. one at a time

- podchodzić do stołu po dwóch/trzech to come up to a. approach the table in twos/threes

- po trochu bit by bit, little by little

- zapłaciliśmy po dziesięć złotych we paid ten zlotys each

- dostali po dwa jabłka they each got two apples

- każde dziecko dostało po zabawce each child a. each of the children got a toy

- Adam i Robert wygrali po książce Adam and Robert each won a book

- zrób to po swojemu do it your own way

- czy mówisz po litewsku/włosku? can you speak Lithuanian/Italian?

- powiedz to po angielsku say it in English

■ po temu (stosowny) for it

- to nie miejsce i czas po temu this is not the (right) time or place for it

- powiem jej, kiedy nadarzy się po temu okazja I’ll tell her when I get the chance a. opportunity

- mam po temu powody I have my reasons

- miała wszelkie warunki po temu, żeby być dobrą aktorką she had all the makings of a good actress

* * *

abbr ( SZKOL: = Przysposobienie Obronne)

* * *

+ Loc.

1. ( czas) after; past; dziesięć po trzeciej ten past l. after three; już po wszystkim it's all over now; mądry Polak po szkodzie everybody's got 20/20 hindsight, (it's easy to be) wise after the event; po chwili after a while, a moment later; po lecie przychodzi jesień summer is followed by fall l. autumn; po kilku latach after a few years, (a) few years later; po śniadaniu after breakfast; po zmroku after dark; przyjadę po świętach I'll come after Christmas.

2. ( kolejność) after; jeden po drugim one after another.

3. ( pochodzenie) from, of; butelka po winie (empty) wine bottle; garnek po mleku dirty milk pot; puszka po rybach empty fish can; rzeczy po kimś hand-me-downs.

4. (= na podstawie) by; nie dać czegoś znać po sobie not let sth show; rozpoznać kogoś po akcencie/głosie recognize l. tell sb by his l. her accent/voice.

5. ( dziedziczenie) after, from; dostała imię po babce she was named after her grandmother; głos mam po ojcu I get my voice from my father; objąć stanowisko po kimś take over from sb; spadek po wujku inheritance from one's uncle.

6. ( hierarchia) after, next to; najważniejszy po prezydencie next to president; pierwszy po Bogu next to God; po Mickiewiczu after Mickiewicz.

7. (przestrzeń, powierzchnia) in, around, on, over, along; całować kogoś po policzkach/rękach kiss sb's cheeks/hand; chodzić po linie walk on a rope; dreszcz przebiegł mi po plecach chill ran down my spine; głaskać kogoś po włosach stroke sb's hair; po drugiej stronie on the other side; po kładce over the footbridge; po korytarzu in l. along the corridor; po kraju around the country; po lesie/górach in the forest/mountains; po linii prostej in a straight line; po niebie in the sky; po mieście around the city; po okolicy around the neighborhood; po pokoju around the room; po trawie on grass; schodzić po schodach/drabinie go down the stairs/ladder; wchodzić po schodach/drabinie go up the stairs/ladder; wędrować po górach walk l. hike the mountains.

8. ( rozciągłość w przestrzeni) around, round; chodzić po ludziach go from door to door; przesiadywać po kawiarniach sit around in cafes; jeździć po sanatoriach go from one sanatorium to another; włóczyć się po sądach drag o.s. from court to court.

9. ( rozciągłość w czasie) to, till, until; pisać po całych dniach write for days on end; ślęczeć po nocach sit up late.

10. ( systematyczność) by; po kawałku piece by piece, bit by bit; po trochu bit by bit; little by little.

11. + Acc. ( zasięg) (up) to; stać w wodzie po kolana stand knee-deep in water; kufel wypełniony po brzegi beer mug full to the brim; uśmiać się po pachy laugh one's head off.

12. + Acc. ( kres) till, until, to; aż po wszystkie czasy przest. till l. to the end of time; po dziś dzień przest. to this day.

13. + Acc. ( cel) for; przyjść po poradę come for advice; dzwonić po lekarza call a doctor; sięgać po poradnik reach for a handbook; po co? what for?; po co to robisz? what are you doing this for?; nie pójdę tam, bo i po co? I'm not going there, what's the use?; po co o tym myślisz? what's the use of thinking about it?; nie wiem, po co to zrobiłem I don't know what I did it for; licho wie po co god knows why; po co ta mowa? pot. save your breath; po jakie licho l. kiego grzyba? pot. what the heck l. hell for?

14. + Acc. (okeślona, powtarzająca się ilość, liczba) a, per; po trzy złote za kilogram three zloty a kilo; po pięć sztuk w paczce five items per pack.

15. + Acc. ( wyliczanie) po pierwsze firstly; po trzecie thirdly; po wtóre l. drugie secondly.

16. + Dat. ( sposób) in; po angielsku/polsku in English/Polish; po bożemu in a godly fashion; po cichu silently; po góralsku highlanders' fashion; po koleżeńsku friendly; po ludzku humanely; po mistrzowsku in a masterly way; po nowemu in a new way; po ojcowsku like a father; po pijanemu when drunk; po prostu just like that; po staremu in the (same) old way; posuwać się po omacku grope in the dark.

- nie znosić kogoś/czegoś to not be able to stand a. bear sb/sth

- nie znoszę, gdy mnie do czegoś przymuszają I can’t stand being forced into anything

- serdecznie go nie znosi she can’t abide him

- znoszony płaszcz a worn-out coat

* * *

1. ( fakt) affair, matter; sprawy rodzinne family matters; sprawy zawodowe business; sprawy codzienne everyday concerns; sprawy państwowe public affairs; nie wtrącaj się do cudzych spraw mind your own business; jak się mają sprawy? where l. how do things stand?; ruszyć sprawę z miejsca get things going; gorsza sprawa, że... what's worse...; niepokojąca sprawa matter of concern; delikatna sprawa touch-and-go; niezałatwiona sprawa loose end; pilna sprawa urgent matter; przegrana sprawa lost cause; nieczysta sprawa shady business; omawiana sprawa issue l. matter under discussion; inna sprawa, że... not to mention that...; to załatwia sprawę that settles it; sprawa jest oczywista no doubt about it, it's (pretty) straightforward; sprawa honoru matter of honor; sprawa wagi państwowej matter of the state, pressing issue; sprawa urzędowa official business; sprawa otwarta open question; sprawy sercowe affairs of the heart; na dobrą sprawę as a matter of fact, strictly speaking, to tell the truth; zdać sprawę z czegoś render an account of sth, report on sth; zdać sobie jasno sprawę z... take sth in, be well aware of sth, awake to sth; zdałem sobie sprawę, że... I realized that..., it occurred to me that...; władze zdały sobie w końcu sprawę z rozmiaru problemu authorities finally awoke to the extent of the problem; nie zdawać sobie sprawy z czegoś be unaware l. unconscious l. ignorant of sth; pokpić sprawę blow it; przeczekać sprawę let things lie, lie low; zakończyć sprawę call it quits; zaciemniać sprawę fog l. cloud l. confuse the issue; zajmować stanowisko w sprawie take a stand on an issue; to jego sprawa it's his problem l. business; to nie twoja sprawa (it's) none of your business, mind your own business; to nie moja sprawa it's not my business l. concern; to sprawa kilku dni it's a matter l. question of a few days; to poważna sprawa this is no laughing matter; to sprawa przesądzona there's nothing I(you etc.) can do about it; sprawa życia i śmierci a matter of life and death; to całkiem inna sprawa that's a different kettle of fish, it's an altogether different matter; zająć się sprawą... address the issue of...; komplikować sprawę make things difficult; pogarszać sprawę make things l. matters worse, rub salt into the wound; to przesądza sprawę that settles it; załagodzić sprawę pour oil on the waters l. on troubled waters; stawiać jasno sprawę be clear about sth; nie dostrzegać istoty sprawy miss the point; zostawić sprawę w spokoju drop the matter, let the matter rest; porządkować swoje sprawy set l. put one's own house in order, order l. settle one's affair przejść do sedna sprawy get down to the point; sedno sprawy the heart l. crux of the matter; sprawy nie układają się najlepiej things are not going right.

2. ( interes) business; mam do pana sprawę I have a favor to ask of you; nie mam do niego żadnej sprawy I have no business with him; zwracać się do kogoś w jakiejś sprawie approach l. turn to sb about sth; sprawa niecierpiąca zwłoki urgent matter; zrób coś w tej sprawie do sth about it; kilka spraw do załatwienia a few things to attend to; wziąć sprawę w swoje ręce take matters into one's hands; mieć mnóstwo spraw na głowie have a lot on one's mind, have many things to take care of; przedyskutować wiele spraw cover a lot of ground, discuss many issues; doprowadzić sprawę do końca tie up the loose ends, bring the matter to an issue; mam jeszcze kilka spraw do załatwienia I still have a few errands to do l. run; mieć inne/ważniejsze sprawy na głowie have other/bigger fish to fry; nie ma sprawy pot. no problem, (it's) no big deal, forget it, it's no trouble at all; Ministerstwo Spraw Zagranicznych the Ministry of Foreign Affairs; US the Department of State; Br. the Foreign Office; Ministerstwo Spraw Wewnętrznych the Ministry of Internal Affairs; US the Department of Homeland Security; Br. the Home Office; sprawy wewnętrzne/zagraniczne home/foreign affairs.

3. lit. (= wzniosły cel) cause; sprawa wielkiej wagi matter of great importance; poświęcić się dla sprawy sacrifice o.s. for the cause; walczyć o wspólną sprawę fight for the common cause; słuszna sprawa fair cause; bronić słusznej sprawy defend a good cause; zrobić coś dla dobra sprawy do sth towards promoting the cause.

4. prawn. case; sprawa cywilna civil case; sprawa karna criminal case; sprawa rozwodowa divorce case; prowadzić sprawę ( o inspektorze policji) be on the case; wygrać/przegrać sprawę win/lose a case; umorzyć sprawę discontinue proceedings; załatwić sprawę polubownie settle a case out of court; oddać sprawę do sądu go to court; wytoczyć komuś sprawę take legal action against sb, bring an action against sb.

- słyszał bicie własnego serca he could hear the beating of his own heart

- nie miała własnego mieszkania she didn’t have a flat of her own

- na własne żądanie at one’s own request; iron. through one’s own fault

- być na własnym utrzymaniu to be self-supporting

- pracować na własny rachunek to be self-employed

- przesyłka doręczona do rąk własnych adresata mail delivered personally to the addressee

- to urządzenie mojego własnego pomysłu it’s a device I designed myself

- własny ojciec wypędził ją z domu her own father drove her from the house

■ bać się własnego cienia to be afraid of one’s own shadow

- chodzić własnymi drogami to have a mind a. will of one’s own, to do things one’s own way

- dbać o własną kieszeń to look after one’s own interests

- dbać a. drżeć a. troszczyć się o własną skórę to look out for oneself

- pójść za własną potrzebą pot. to answer the call of nature euf.

- kisić się we własnym sosie to stew in one’s own juice pot.

- mieć własne zdanie o czymś to have one’s own opinion about sth

- mierzyć kogoś/coś własną miarą to judge sb/sth by one’s own lights

- mówić/pisać własnymi słowami to say/write sth in one’s own words

- odczuć coś na własnej skórze to experience sth first-hand, to experience sth (for) oneself

- o własnych siłach on one’s own, unaided

- postępować według własnego uznania a. widzimisię to do as one chooses a. pleases

- słyszeć coś na własne uszy to hear sth with one’s own ears

- widzieć a. oglądać coś na własne oczy to see sth for oneself

- nie wierzyć własnym oczom/uszom to not believe one’s eyes/ears

- stanąć na własnych nogach to stand on one’s own two feet

- we własnej osobie in person

- we własnych oczach in one’s own eyes, in one’s own estimation

- urosnąć/zmaleć we własnych oczach to gain/lose self-esteem

- we własnym imieniu in one’s own name, for oneself

- wiara we własne siły self-confidence

- widzieć tylko koniec własnego nosa to not see further than the end of one’s nose, to not see beyond the end of one’s nose

- własne podwórko a. śmieci one’s/sb’s own home turf pot.

- własny kąt a place of one’s own

- własnymi rękami on one’s own, unaided

- własnym przemysłem on one’s own

- zdać się na własne siły to rely on oneself

- znać coś jak własną kieszeń a. jak własne pięć palców to know sth like the back of one’s hand, to know every inch of sth

- zostawili go własnemu losowi they left him to his own fate

- zrobić coś na własną rękę to do sth on one’s own

- z własnej kieszeni out of one’s own pocket

- z własnej woli of one’s own free will

- na stole/kanapie/krześle on the table/sofa/chair

- na ścianie/drzwiach on the wall/door

- na Ziemi/Księżycu on the Earth/Moon

- na niebie in the sky

- na jeziorze/rzece on the lake/river

- na morzu at sea

- na zdjęciu/obrazie (jako temat) in a photo/picture

- na środku czegoś in the middle a. centre of sth

- na początku/końcu czegoś at the beginning/end of sth

- rana na nodze a wound on a a. in the leg

- mieć na sobie marynarkę/płaszcz to be wearing a jacket/coat

- nosiła pierścionek na małym palcu, a na szyi korale she had a ring on her little finger and beads (a)round her neck

- włóż płaszcz na sweter put your coat on over your sweater

- na stadionie at the stadium

- na korytarzu in the corridor

- na ulicy in the street, outside

- na ulicy Klonowej in a. on Klonowa Street

- na dworcu/przystanku autobusowym at the station/bus stop

- na staromiejskim rynku in the Old Town marketplace

- na wschodzie/południu in the East/South

- na Bliskim Wschodzie in the Middle East

- na Ukrainie/Węgrzech in (the) Ukraine/in Hungary

- na Śląsku/Mazowszu in Silesia/Mazovia

- na wyspie/Borneo on an island/in Borneo

- na wsi in the country

- na uniwersytecie at (the) university/in the university

- na wykładzie/przedstawieniu at a lecture/performance

- na górze/dole (wysokość) at the top/bottom; (w budynku) upstairs/downstairs

- na plażę/bagna to the beach/marshes

- na stację/salę operacyjną to the station/the operating theatre

- na Łotwę/Pomorze to Latvia/Pomerania

- na Sycylię/Krym to Sicily/the Crimea

- wyprawa na Mount Everest an expedition to Mount Everest

- wspinać się na Giewont to climb Giewont

- robotnicy wylegli na ulice workers took to the streets

- dostał się na uniwersytet/prawo he entered university a. was admitted to university/he entered the law department

- poszła na zebranie/koncert she went to a meeting/concert

- iść/skręcać na północ/wschód to go/turn north/east

- okna wychodzą na południe/na ogród the windows face south/look onto the garden

- na północ/wschód od czegoś to the north/east of sth

- na górę/dół (wyżej/niżej) up/down; (w budynku) upstairs/downstairs

- patrzeć na kogoś to look at sb

- postawić wazon na stół a. na stole to put a vase on the table

- ładować meble na ciężarówkę to load furniture onto a lorry

- przenosić się z miejsca na miejsce to move from place to place

- wyjechać na tydzień/dwa dni to go away for a week/two days

- na krótko for a bit a. a short while

- na zawsze forever, for ever

- muszę was na chwilę zostawić I’ll have to leave you for a moment

- ptaki odleciały na zimę the birds have flown off for the winter

- na pół godziny przed odlotem samolotu half an hour before the plane’s departure

- miałeś zrobić tłumaczenie na wczoraj you were supposed to finish the translation by yesterday

- przesuńmy zebranie na jutro let’s postpone the meeting till tomorrow

- masz przyjść na drugą/lunch you must come at two/for lunch

- jestem z nim umówiony na siedemnastą/na piątego stycznia I’m seeing him at 5 p.m./on January the fifth

- na tę okazję for the occasion

- sukienka na specjalne okazje a dress for special occasions

- zjeść coś na śniadanie/lunch to have a. eat sth for breakfast/lunch

- kupić komuś prezent na urodziny to buy sb a present for his/her birthday

- zaprosić kogoś na imieniny/wigilię to invite sb to one’s name day party/for Christmas Eve

- pójść na wesele/pogrzeb to go to a wedding/funeral

- pocałować/pomachać komuś na pożegnanie to kiss/wave sb goodbye

- policjanci na koniach policemen on horseback

- jechać na rowerze to cycle, to ride a bike

- latać na lotni to go hang-gliding

- jeździć na łyżwach/wrotkach to skate a. go skating/to (roller) skate a. go (roller) skating

- chodzić/stać na rękach to walk/stand on one’s hands

- skakać na jednej nodze to hop on one foot

- zjechał na nartach ze zbocza he skied down the slope

- dziecko poruszało się na pupie po całym pokoju the baby shuffled around the room on his/her bottom

- stolik na kółkach a table on a. with wheels

- pantofle na wysokim obcasie highheeled shoes

- pantofle na płaskim obcasie low-heeled shoes, flats US

- fotel/konik na biegunach a rocking chair/horse

- spodnie na szelkach/pasku trousers with braces/with a belt

- prowadzić psa na smyczy to lead a dog on a leash

- leżeć na brzuchu/plecach to lie on one’s stomach/back

- oprzeć się na łokciu/na lasce to lean on one’s elbow/a cane

- na komputerze/kalkulatorze on a computer/calculator

- pisać na maszynie to type, to write on a typewriter

- uszyć sukienkę na maszynie to machine(-sew) a dress

- grać na skrzypcach/fortepianie to play (on) the violin/piano

- zagrać jakąś melodię na skrzypcach/fortepianie to play a tune on the violin/piano

- robić na drutach to knit

- jajka na twardo/miękko hard-boiled/soft-boiled eggs

- usmażyć coś na maśle/oleju to fry sth in butter/oil

- ten rosół jest na wołowinie, nie na kurczaku this is beef broth, not chicken broth

- nalewka na wiśniach cherry brandy

- sprzedawać coś na sztuki/tuziny to sell sth by the piece/dozen

- kupić coś na raty to pay for sth by a. in instalments

- pomalować coś na niebiesko/zielono to paint sth blue/green

- ubierać się na biało/czarno to dress in white/black

- „podawać na zimno/gorąco” ‘serve cold/hot’

- zrobiła się na Marylin Monroe pot. she dolled herself up like Marylin Monroe pot.

- (ona) uczy się na piątki she always gets top marks

- mięso na befsztyki/zupę meat for steak/soup

- butelka na mleko a milk bottle

- materiał na sukienkę dress material

- stojak na buty a shoe rack

- syrop na kaszel cough syrup

- koncert na skrzypce i fortepian a concerto for violin and piano

- dom na sprzedaż a house for sale

- sztućce/stół na cztery osoby cutlery/a table for four (people)

- brała krople na serce she took drops for her heart

- nie mam już miejsca na książki I don’t have any more room for books

- na dokończenie tego mieliśmy tylko dwie godziny we only had two hours to finish it

- nie trać czasu na głupstwa don’t waste time on trifles

- brakuje pieniędzy na zasiłki there’s a shortage of money for benefits

- zabrali go do szpitala na operację they took him to hospital for an operation

- poszedł na egzamin he went to take a. went off for his exam

- idę do znajomych na brydża I’m going to my friends to play (some) bridge a. for a game of bridge

- umówmy się na piwo let’s meet for a beer

- muszę pójść na zakupy I have to do some a. go shopping

- na co chcesz pójść (do kina)? what (film) would you like to see?

- wybrać się na grzyby/ryby to go mushroom picking/fishing

- skoczył do wody jemu/jej na ratunek he jumped into the water to save him/her

- podarł spodnie na strzępy he tore his trousers to shreds

- wazon rozbił się na kawałki the vase smashed to pieces

- porąbał drewno na kawałki he chopped the wood into pieces

- pokrój mięso na plastry/kawałki cut the meat into slices/chunks

- gips strwardniał na kamień the plaster set as hard as rock

- przerobiła sukienkę na spódnicę she turned the dress into a skirt

- przebudowali piwnicę na sklep they converted the cellar into a shop

- rodzice wychowali go na uczciwego człowieka his parents brought him up to be an honest man

- na czyjąś prośbę/zaproszenie at sb’s request/invitation

- na czyjś rozkaz at sb’s order

- na widok kogoś/czegoś at the sight of sb/sth

- na dźwięk dzwonka wyskoczył z wanny at the sound of the bell he jumped out of the bath

- na myśl o tym zrobiło mu się słabo he felt faint at the (very) thought of it

- śledztwo rozpoczęto na wniosek poszkodowanego the investigation was opened at the request of the injured party

- na nasz apel zgłosiło się wielu ochotników many volunteers responded to our appeal

- oskarżeni utrzymują, że strzelali na rozkaz the accused claim that they were ordered to shoot

- chorować na grypę to be ill with flu

- przystanek na żądanie a request stop GB, a flagstop US

- dwa razy na tydzień/rok twice a week/year

- jeden student na dziesięciu one student in ten a. out of ten

- na jedno miejsce było sześciu kandydatów there were six candidates per place

- bieg na 100 metrów the 100 metres sprint

- głęboki/długi na sześć metrów six metres deep/long

- drzwi były otwarte na całą szerokość the door was wide open

- podszedłem do niego na odległość kilku kroków I came to within several steps of him

- poziom wody podniósł się na wysokość pierwszego piętra the level of the water rose up to the first floor

- jak na swoje lata, jest w doskonałej formie he’s in excellent form for his years

- jak na emeryta, ma spore dochody for a pensioner he has quite a large income

- pomidory, jak na krajowe, są znakomite for Polish tomatoes they’re delicious

- suma, jak na owe czasy, ogromna a huge sum for a. in those days a. times

- na ówczesne warunki (for) the way things were at the time; for the conditions prevailing at that time książk.

- na co? what for?

- na co ci ołówek? what do you need a pencil for?

- i na co wam to było? what did you have to do that for?

- na odwal (się) pot. a. na odpieprz (się) posp. [zrobiony, wykonany] any old how pot.

* * *

* * *

+ Loc.

1. ( miejsce) on, at, in ( często nie tłumaczony jako przyimek); na stole on the table; na ścianie on the wall; na górze/na dole up/down; at the top/bottom ( czegoś of sth); (= na piętrze/na parterze) upstairs/downstairs; na ulicy on the street; Br. in the street; na Siódmej Ulicy on Seventh Street; Br. in Seventh Street; na Pennsylvania Avenue pod numerem 10 Br. at 10 Pennsylvania Avenue; na Alasce/Litwie in Alaska/Lithuania; na deszczu (out) in the rain; na dworze (= na zewnątrz) outside, outdoors; na koniu on a horse, on horseback; na korytarzu in the corridor; na palcu/głowie on one's finger/head; mieć mnóstwo spraw na głowie przen. have a lot on one's mind l. shoulders; na początku/końcu czegoś at the beginning/end of sth; na polu in the field; na uniwersytecie/poczcie at the university/post office; na zachodzie in the west.

2. ( sytuacja) gdybym był na twoim miejscu if I were you, if I were in your shoes.

3. (= podczas) at, during, on; na zebraniu/koncercie at a meeting/concert; na wakacjach on vacation; Br. on holiday; na wycieczce on a trip l. excursion; spędzać czas na czytaniu spend one's time reading.

4. ( środek lokomocji) on; jechać na koniu ride (on) a horse; jeździć na nartach ski, go skiing; jeździć na rowerze ride (on) a bicycle, ride a bike.

5. ( ruch lub pozycja ciała) on; chodzić na rękach walk on one's hands; leżeć na boku lie on one's side; na nogach (t. przen. = w dobrej kondycji) on one's feet.

6. ( instrument) on; grać na skrzypcach/fortepianie play the violin/piano; grać melodię na fortepianie play a tune on the piano.

7. ( narzędzie) pisać na maszynie type, typewrite; robić na drutach knit.

8. ( precyzowanie znaczenia rzeczownika) buty na wysokich obcasach high-heeled shoes; ciasto na drożdżach yeast dough; nalewka na wiśniach cherry liqueur; koń na biegunach rocking horse.

9. (po czasownikach l. przymiotnikach) oszczędzać na czymś economize on sth; wprawiać się na czymś cut one's teeth on sth; wychowany na czymś brought up l. raised on sth.

+ Acc.

1. (kierunek l. cel) to, toward(s), on, upon ( często nie tłumaczony jako przyimek); na Alaskę/Litwę to Alaska/Lithuania; na stolicę (o celu marszu, operacji wojskowej) toward l. on the capital; na górę/na dół up/down; ( po schodach) upstairs/downstairs; na pocztę/dworzec kolejowy to the post office/railroad station; na ulicę (out) into the street; na zachód west, westward(s); wyjść na ulicę (euf. = zacząć uprawiać prostytucję) go on the streets.

2. (po czasownikach l. przymiotnikach) chory na głowę (pot. = szalony) sick in the head, brainsick; chorować l. cierpieć na coś suffer from sth; cieszyć się na coś look forward to sth; krzyczeć na kogoś shout at sb; patrzeć na kogoś/coś look at sb/sth; zanosi się na deszcz it's going to rain; zły na kogoś/coś angry at/with sb/sth.

3. ( stan) postawić kogoś na nogi przen. put sb on their feet (again).

4. ( okres) for; na chwilę for a moment, for a while; na miesiąc for a month.

5. (termin, wyznaczony czas) (dokładnie) na czas (right) on time; obiad będzie na piątą dinner will be (ready) at five; umówić się na środę agree to meet on Wednesday, schedule an appointment for Wednesday; wracam na Wielkanoc I'll be back l. returning for Easter; zrobię to na jutro I'll do it for tomorrow.

6. (napęd, zasilanie) silnik na benzynę gasoline engine; zegar na baterię battery-powered clock.

7. ( przeznaczenie) kosz na śmieci waste-paper basket; materiał na sukienkę dress material; koncert na fortepian muz. piano concerto; skrzynka na listy mailbox; Br. letter-box.

8. ( sposób) with, by; walczyć na miecze fight with swords; kupować na raty buy on installments; kupować/sprzedawać na sztuki buy/sell by the piece.

9. ( miara) 100 kilometrów na godzinę a hundred kilometers an hour/per hour; szeroki na dwa metry two meters wide; raz na rok once a year.

10. (przyczyna, bodziec) on, upon, at, to; co ty na to? what do you say?, what would you say to that?; na żądanie on demand; na czyjąś prośbę/czyjś rozkaz on l. at sb's request/order; na widok kogoś/czegoś at the sight of sb/sth; na wieść o wypadku upon the news of the accident; odpowiedzieć na pytanie answer a question.

11. ( podział) into, in; drzeć coś na kawałki tear sth into l. to pieces; dzielenie włosa na czworo przen. hair-splitting; dzielić/łamać/składać coś na pół divide/break/fold sth in half.

12. ( dzielenie liczb) sto na dziesięć one hundred (divided) by ten.

13. ( wymiary) pięć na dziesięć cali five by ten inches.

14. ( cel) to, for, into; być przyjętym na (Uniwersytet) Yale be accepted at l. by Yale (University); dostać się na wydział chemii get into the chemistry department; iść na przyjęcie/zebranie go to a party/meeting; iść na ryby go fishing; iść na spacer go for a walk; jechać na wycieczkę go on an excursion; wyskoczyć na miasto go out, go into town.

15. ( w utarych zwrotach) na dobitkę to crown it all, to top it (all) off, on top of all that; na domiar złego to make matters worse; na przykład for example, for instance; jak na złość ironically; na zakończenie finally; na złamanie karku at breakneck speed l. pace, helter-skelter.

16. ( w równoważnikach zdań) na pomoc! help!; na koń! mount up!; na zdrowie! ( toast) cheers!; ( odpowiedź na kichnięcie) bless you!

z przysłówkami, przymiotnikami i wyrazami nieodmiennymi

1. ( z nazwami kolorów) pomalować coś na biało paint sth white.

2. ( okres) for; na długo/krótko for a long/short time; na zawsze forever.

3. ( sposób) na czczo on an empty stomach; na leżąco lying (down), reclining, prone; jajko na twardo hard-boiled egg; na wznak on the back.

4. ( relacje przestrzenne) na zewnątrz (czegoś) outside (sth); na wprost (straight) on l. ahead; (= naprzeciw) opposite; na zachód/lewo ( o położeniu) to the west/left ( od czegoś of sth).

5. ( w utartych zwrotach) wszystko na nic/na próżno (it's) all for nothing/in vain.

* * *

Gen.pl. nóg

1. (= kończyna dolna) leg; do nogi! here!, come!; w nogi! run!; do nogi broń! ground arms!; kula u nogi ball and chain, albatross; do góry nogami upside down; na jednej nodze (= szybko) on the double; co sił w nogach as fast as one's legs can carry one; ktoś kuty na cztery nogi a sly old fox; brać nogi za pas take to one's heels; bronić się przed czymś rękami i nogami fight sth tooth and nail; być (od rana) na nogach to be one one's feet (all day); być jedną nogą na tamtym świecie have one foot in the grave; dać nogę pot. make tracks; iść noga za nogą walk at a snail's pace; lecieć l. padać z nóg be on one's last legs; mieć iksowate nogi be bowlegged; nakryć się nogami pot. (= przewrócić się) take a tumble, fall head over heels; poczuć grunt pod nogami feel on solid ground; tracić grunt pod nogami be out of one's depth; podstawić komuś nogę trip sb up; postawić kogoś na nogi get l. put sb on his l. her feet; powłóczyć nogami shuffle one's feet; przewrócić coś do góry nogami (= rozrzucić bezładnie) turn sth upside down; rzucać komuś kłody pod nogi put a spoke in sb's wheel; stanąć na nogi l. nogach (= dorobić się) stand on one's feet (again); (= wyzdrowieć) get back on one's feet; ściąć kogoś z nóg knock sb off his l. her feet; traktować kogoś per noga żart. not give sb an ounce of respect; wstać lewą nogą get up on the wrong side of the bed; wyciągać nogi pick up one's pace; wyciągnąć nogi (= umrzeć) kick the bucket; wybić co do nogi kill every last one; choroba ścięła go z nóg he was off his feet with an illness; moja noga tu więcej nie postanie I'll never set foot here again; noga mu się powinęła (= przewrócił się) he tripped over himself; (= popełnił błąd) he slipped up; nie czuję nóg my legs are failing me.

2. (= stopa) foot.

3. ( część sprzętu) foot; w nogach łóżka at the foot of the bed.

4. pot. (= niedołęga) twerp, goof; noga z chemii sb hopeless at chemistry.

- bieg a. tok a. nurt myśli train of thought

- myśli mi się plączą a. mącą I’m getting confused

- policz to w myśli work it out a. calculate it in your mind

- ogarnąć coś myślą to grasp sth (mentally)

- problemy filozoficzne całkowicie zaprzątają jego myśl he is completely preoccupied with philosophical problems

- ani a. nawet mi to przez myśl nie przeszło it never even crossed my mind

- być zatopionym a. pogrążonym w myślach to be deep in thought

- byłem myślami gdzie indziej I was miles away

- myślami byłem z rodziną my thoughts were with my family

- siedział na lekcji, ale był nieobecny myślami he sat in class, but his thoughts were elsewhere

- mówić/odpowiadać, co komuś na myśl przyjdzie to say the first thing/reply with the first thing that comes to one’s mind

- nie mógł oderwać od niej myśli he couldn’t stop thinking about her

- zebrać a. pozbierać a. skupić a. opanować myśli to gather one’s thoughts

- mieć myśli zajęte kimś/czymś to be preoccupied with sb/sth

- gonitwa myśli racing thoughts

- na myśl o kim/o czym at the thought of sb/sth

- przywodzić coś komuś na myśl książk. to make sb think of sth, to put sb in mind of sth

- rozmowa z tobą przywodzi mi na myśl mojego ojca talking to you makes me think a. puts me in mind of my father

- to zdjęcie przywodzi mi na myśl wakacje w Grecji this photo reminds me of my holidays in Greece

- mieć kogoś/coś na myśli to mean sb/sth

- wcale tego nie miałem na myśli I didn’t mean that at all

- żyć myślą o kimś/o czymś książk. to live for the thought of sb/sth

- żyła myślą o ukochanym the thought of her beloved kept her going

- więźniowie żyli myślą o ucieczce the prisoners lived to escape

- uciekać a. uciec myślą od czegoś książk. (to try) to put sth out of one’s mind, (to try) to forget sth

- chciała uciec myślą od codziennych trosk she wanted to forget her everyday concerns

- zwrócić się myślą a. myślami ku czemuś/komuś to turn one’s thoughts to sth/sb

- swoboda a. wolność myśli książk. freedom of thought

- rozwój myśli technicznej w ostatnich latach the development of technical thought in recent years

- zawiłe myśli filozoficzne complicated philosophical thoughts

- wypowiadać a. wyrażać myśl to express a thought

- wymiana myśli an exchange of ideas

- czytać w czyichś myślach to read sb’s thoughts

- podzielić się z kimś myślami to share one’s thoughts with sb

- być z kimś jednej myśli to be of the same mind a. opinion as sb

- dręczyła go myśl, że nie podoła tej pracy he was racked by the thought of not being able to cope with the job

- snuły mu się po głowie leniwe myśli o wakacjach he was thinking lazily about the holidays

- odpędzać natrętne myśli to try to get rid of persistent thoughts

- być złej myśl to be pessimistic

- przebiegła mi przez głowę myśl a thought flashed through my mind

- nurtowała mnie myśl o wyjeździe I kept turning over in my mind the idea of leaving

- błysnęła mi w głowie myśl, że… it flashed through my mind that…

- muszę wybić sobie z głowy myśli o kupnie nowej sukienki I have to forget the idea of buying a new dress

- uczepić się jakiejś myśli to cling to a thought a. an idea

- opanowała a. opętała go myśl o wyjeździe za granicę he’s obsessed with the idea of going abroad

- nie móc się pogodzić z myślą o czymś/że… to not be able to come to terms a. grips with the idea of sth/that…

- oswoić się z myślą, że… to come to terms with the thought that…

- pożegnać się z myślą o czymś przen. to kiss goodbye to the idea of sth

- uderzyła mnie myśl, że… it struck me that a. I was struck by the thought that…

- myśl filozoficzna/religijna philosophical/religious thought

- to jest myśl! that’s a thought

- bić a. łamać się z myślami to be unable to make up one’s mind

- podsunąć a. poddać a. rzucić myśl to suggest sth

- kolega podsunął mi myśl o kandydowaniu na posła a friend of mine suggested that I stand for MP

- natchnąć kogoś myślą o zrobieniu czegoś to inspire sb to do sth

- porzucić myśl o czymś to give up the idea of sth

- zaświtała mi w głowie myśl, że… it occured to me that…

- strzeliła mi do głowy myśl I had a sudden idea

- nosił się z myślą o zakupie samochodu he was thinking about buying a car

- moją myślą było, by ten ośrodek służył wszystkim potrzebującym my idea was that the centre should serve everyone in need

- myśl o budowie nowego szpitala the idea of building a new hospital

- wszystko idzie po mojej myśli everything is going as I intended

- w myśl czegoś in accordance with sth, according to sth

- □ myśl przewodnia książk. keynote

- czarne myśli gloomy thoughts książk.

- złota myśl książk. words of wisdom

* * *